Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

278 Czêœæ trzecia: Wieloœæ przestrzeni wspó³czesnego teatruukryæ faktu, ¿e wnêtrze teatru jest przestrzeni¹ sztuczn¹, nierealn¹ w pe³nymtego s³owa znaczeniu. Dlatego te¿ w teatrze realnoœci mamy do czynieniaz rozwi¹zaniami o wiele bardziej radykalnymi — mianowicie z ucieczk¹z budynku teatru w przestrzenie nieteatralne, w przestrzeñ miejskiej ulicy,placu lub ca³ego miasta, przestrzeñ fabryki, zajezdni tramwajowej, koœcio³a,dworca kolejowego i innych. Spektakle w przestrzeniach nieteatralnych realizowaliwybitni twórcy teatralni, tacy jak Max Reinhardt i Tadeusz Kantor,Jerzy Jarocki i Andrzej Wajda, Juliusz Osterwa z Redut¹ i W³odzimierzStaniewski z Gardzienicami. Mo¿na jednak zauwa¿yæ, ¿e idea wykorzystaniaprzestrzeni realnej na potrzeby sceniczne prze¿ywa w polskim teatrzerenesans. Wystarczy wspomnieæ Szybki Teatr Miejski za dyrekcji MaciejaNowaka w Teatrze Wybrze¿e w Gdañsku, owocuj¹cy choæby Pamiêtnikiemz dekady bezdomnoœci w re¿yserii Romualda Wiczy-Pokojskiego, a tak¿e spektaklew ramach projektu Teren Warszawa oraz Made in Poland Przemys³awaWojcieszka i H. w re¿yserii Jana Klaty, czyli Hamlet Williama Szekspiraw Stoczni Gdañskiej.Tych kilka wybranych przyk³adów wystarczy, aby uznaæ, ¿e tendencjado wychodzenia poza budynek teatralny warta jest namys³u — nie tylkojako fakt o znaczeniu historycznym, lecz jako problem zwi¹zany z praktyk¹teatru najnowszego, teatru naszych czasów, w którym podwa¿a siê na codzieñ dogmat, ¿e miejscem teatralnym mo¿e byæ tylko scena w budynkuteatru.Miejsce teatralne — pisze Josette Féral — nie jest wiêc jedynie teatrem-budynkiemi przypominanie o tym jest ju¿ banalne. Mo¿e to byæ miejsce publiczne— plac przed koœcio³em, park, fabryka, hol, sala gimnastyczna,p³ywalnia, teren niezabudowany czy ka¿de miejsce zaanga¿owane w przedstawienienadaje odt¹d miejscu jego charakter teatralny. Znaczy to, ¿e bardziejni¿ kiedykolwiek miejsce teatralne sta³o siê daleko wiêcej ni¿ budynkiem— sta³o siê sfer¹ mentaln¹, przywo³aniem, byæ mo¿e obrazem w umyœleaktora, tak samo jak w umyœle widza. Jest to miejsce wyobraŸni, którenie potrzebuje ostatecznie ¿adnej podpory materialnej, prócz tej, jakiej mudostarczaj¹ gra aktora i przedstawienie. W rzeczywistoœci chodzi wiêco konstrukcjê, która powsta³a w umyœle. Owa konstrukcja bywa czasemzbie¿na z konstrukcj¹ architektoniczn¹ [...] 5 .Teatr w przestrzeniach nieteatralnych bywa nazywany ró¿nie: RichardSchechner pisa³ o teatrze enwironmentalnym, wed³ug innych badaczy toteatr w miejscach specyficznych (site-specific theatre), teatr w miejscach spe-5J. Féral: Miejsce teatralne jako przestrzeñ fascynacji: „Wie¿a” Anne-Marie Provencher.W: Teatr w miejscach nieteatralnych. Red. J. Tyszka. Poznañ 1998, s. 190.