Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

198 Czêœæ druga: Przestrzeñ dramatyczna a przestrzeñ teatralnasytuacji wszystkie znaczenia, które w zwyk³ym œrodowisku (Umwelt) tworz¹œwiat (Welt). W rezultacie i w g³ównej mierze poszerzenie horyzontównaszej egzystencji zawdziêczamy dzie³om fikcyjnym. [...] Z kolei to, cointerpretowane w tekœcie, jest propozycj¹ œwiata, w którym móg³bym zamieszkaæi w którym móg³bym projektowaæ moje najbardziej intymne mo¿-liwoœci 13 .Spe³nianie rzeczywistoœci wewnêtrznej za poœrednictwem œwiata fikcjonalnego,d¹¿enie w ten sposób do jeszcze innej aktualizacji w³asnej egzystencjiwpisane zostaje w ca³ym dramacie Rezy w szczególn¹ perspektywêczasoprzestrzenn¹ — formu³ê próby teatralnej. Aktorzy mówi¹, ¿e próbuj¹„Sztukê hiszpañsk¹”, uczestnicz¹ zatem w procesie, w którym akt rzutowaniasiebie w przestrzeñ fikcji to¿samy jest z aktem jej powo³ywania tzn. stawaniasiê spektaklu. S¹ jednoczeœnie twórcami, interpretatorami i odbiorcamifikcji. Formu³a próby teatralnej implikuje wiêc dodatkowe znaczenia,zw³aszcza w odniesieniu do wprowadzonego przez Rezê chwytu teatruw teatrze, który polega nie tylko na w³¹czeniu w dramat przedstawieniateatralnego innego dramatu, ale równie¿ na ukazaniu odbioru tego przedstawieniatak, ¿e „teatr rozpoznaje siê sam w sobie” 14 . Poniewa¿ w dramacieRezy Aktorzy nie graj¹ w spektaklu, lecz uczestnicz¹ w próbach, odbiorc¹kreowanej fikcji scenicznej nie jest widz, a sam aktor. Komunikuje wiêc onniejako sam siebie dla siebie, zaœ proces stwarzania fikcji staje siê jakby to¿-samy z procesem samopoznania aktora. Dotyczy to równie¿ Aurelii próbuj¹cej„Sztukê bu³garsk¹” — pocz¹tkowo w obecnoœci Mariano-widza, w ostatniejscenie dramatu w samotnoœci.Zdaniem Anne Ubersfeld: „struktura prawie wszystkich opowiadañ dramatycznychdaje siê odczytaæ jako konflikt ró¿nych przestrzeni, albo jakopodbój lub porzucenie pewnej przestrzeni” 15 . W utworze Rezy zachodzi jeszczeinna, zwi¹zana z formu³¹ próby teatralnej, sytuacja: przestrzeñ realnoœcijest dana, przestrzeñ fikcji — zadana, tzn. powo³ywana do zaistnienia.Ponadto, ze wzglêdu na nieustann¹ oscylacjê: realnoœæ — fikcja, przestrzeñwewnêtrzna — przestrzeñ zewnêtrzna, nie pojawia siê tutaj jednorodnei jednolite uniwersum przestrzenne. Nieci¹g³oœæ przestrzeni komplementarnajest z nieokreœlonoœci¹ czasu. W warstwie konstrukcyjnej dramatu linearnakoncepcja czasu zostaje niemal ca³kowicie uchylona, przejœcia pomiêdzyposzczególnymi poziomami fikcji nie maj¹ czasowych okreœleñ. Natomiastw wewnêtrznym doœwiadczeniu postaci odczucie czasu zdominowane jest13P. Ricoeur: Temps et récit. Vol. 1. Paris 1983, s. 122. Cyt. za: Z. Mitosek: Mimesis.Zjawisko i problem. Warszawa 1997, s. 165.14P. Pavis: Teatr w teatrze. W: Idem: S³ownik terminów teatralnych. Prze³., oprac.i uzupe³nieniami opatrzy³ S. Œwiontek. Wroc³aw 1998, s. 543.15A. Ubersfeld: Czytanie teatru I. Prze³. J. ¯ u r owska. Warszawa 2002, s. 125.