Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Alina Sordyl: Konwencje teatralne...357widowisk telewizyjnych o najd³u¿szej tradycji, która powsta³a wtedy, gdytraktowano telewizjê g³ównie jako technikê przekazu (maj¹c¹ spe³niaæ s³u-¿ebne funkcje wobec kultury zastanej), by³y adaptacje spektakli teatralnych.Adaptacje polega³y na reprodukowaniu gotowych artefaktów przygotowanychw konwencjach scenicznych dla teatru i by³y stopniowo wzbogacaneo doœwiadczenia artystyczne filmu oraz mo¿liwoœci techniczne rozwijaj¹cejsiê telewizji 8 .W ten sposób ekranowa przestrzeñ stawa³a siê pozornie medium dlarzeczywistej sztuki teatru, w istocie zaœ pozwala³a rozwijaæ w³asne konwencjetelewizyjnego widowiska i w³aœciwy telewizji sposób komunikowania,zupe³nie odmienny od teatralnej sytuacji zbiorowego odbioru 9 . Teatr jakozjawisko ufundowane przez ludzkie dzia³ania kreacyjne — przedstawieniowe10 , prezentowane w okreœlonej, spolaryzowanej sytuacji spo³ecznej wspó³obecnymodbiorcom, w telewizji znika. Rozproszenie widowni zasiadaj¹cejprzed telewizorami, w³¹czenie procesu percepcji w rytm ¿ycia i prywatn¹przestrzeñ codziennego bytowania widza oraz wp³yw innych programówprzestrzeni telewizyjnej na odbiór widowiska to z³amanie podstawowychkonwencji dotycz¹cych przebiegu komunikacji teatralnej. Jednak reprodukcjaoptyczna i audialna konwencji przedstawieniowych teatru stanowi³apodstawê „referencyjnoœci typu mimetycznego” 11 , sprawiaj¹c, ¿e obrazy telewizyjnemog³y byæ doœwiadczane przez widza w obrêbie wiedzy o widowiskuteatralnym, pomimo niespe³nienia podstawowych umów komunikacyjnychteatru. Widowisko telewizyjne co najwy¿ej mog³o transmitowaæprzedstawienie sceniczne lub imitowaæ teatr, wykorzystuj¹c wybiórczo jegoelementy (umowne dekoracje, rekwizyty, grê aktorsk¹ skupion¹ na s³owie).Najnowsze spektakle teatru telewizji ³¹czy czasem z teatrem jako kulturowymmiejscem znacz¹cym ju¿ wy³¹cznie tekst sztuki napisanej dla sceny albopo prostu tematyzacja teatralnoœci.Tragedia wspó³czesna, nawi¹zuj¹ca do motywu mitycznego Medei,i w pewnym sensie tak¿e Kl¹twy Wyspiañskiego, sztuka Marka Pruchniewskiego£ucja i jej dzieci zrealizowana dla Teatru Telewizji w 2003 roku przez8Por. J. Buchwald: Telewizyjna adaptacja spektaklu teatralnego. „Przekazy i Opinie”1982, nr 4, s. 96—111.9Na temat artystycznych przekszta³ceñ telewizyjnych „w sferze odtwarzania rzeczywistoœciskonwencjonalizowanej” pisa³ A. Kumor: „Ponadto o wartoœciach artystycznychtworzonych przez telewizjê, wartoœciach jej tylko w³aœciwych decyduj¹ te przekszta³cenia,którym w toku odtwarzania podlega owa skonwencjonalizowana rzeczywistoœæ”.I d e m: Elementy artystyczne telewizji. „Dialog” 1969, nr 10, s. 133. Zob. równie¿Idem: Telewizja. Teoria — percepcja — wychowanie. Warszawa 1973.10Zob. D. Ratajczakowa: Przestrzeñ w dramacie i dramat w przestrzeni teatru. Poznañ1985, s. 13.11A. GwóŸdŸ pisze o tym, ¿e referencyjnoœæ typu mimetycznego stanowi podstawêka¿dej reprodukcji. I d e m: Obrazy i rzeczy. Film miêdzy mediami. Kraków 2003, s. 164.