Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Anna Krajewska: Narracyjne i dramatyczne ujêcia przestrzeni...21Zofia Mitosek pokazuje, ¿e niepewnoœæ i procesualnoœæ stanowi¹ centra semantyczne,wokó³ których skupia siê najnowsze myœlenie teoretycznoliterackie.W przypadku Wiarusa przestrzeñ zatem jest realna dziêki naszemu postêpowaniumimetycznemu. Wiarus zaœwiadcza, ¿e oto mamy niem¹ relacjêz pola bitwy. Dlaczego mu wierzymy? Bo wnosi rekwizyt — skrwawion¹wst¹¿kê, bo znamy konwencjê angelos/exangelos, bo wiemy, ¿e nie da siê, czyzgo³a nie powinno, zarówno ze wzglêdu na ograniczon¹ przestrzeñ sceniczn¹,jak i okrucieñstwo nieznoœne dla widza, przedstawiæ na scenie samejbitwy. Po tej stronie jest jasnoœæ i pewnoœæ — œwiat istnieje. Inaczej mówi¹c,œwiat zostaje ontologicznie rozstrzygniêty wczeœniej, przed wejœciem Wiarusana scenê dramatu.Milczenie Wiarusa jest milczeniem wobec œwiata. Milczenie w dramaciePintera jest milczeniem wobec faktu wytwarzania œwiata. Droga Wiarusa todroga przemierzana w wyobra¿onej drodze linii, dukcie opowieœci, trakciepsychologii. Droga bohaterów Pintera nie jest ich wspóln¹ œcie¿k¹. To drogapo b³êdnym kole. To b³¹dzenie w gêstwinie k³¹cza, nawigowanie w sieci.Droga Wiarusa ma pocz¹tek i koniec. Droga u Pintera nie koñczy siê nigdy.Powieœæ zamyka, dramat otwiera. Co to znaczy mówiæ œwiat? Opisywaæ(Wiarus) czy dzia³aæ s³owami (Pinter)? Dyskurs prezentowany w sztuce Pinterama performatywny charakter. W tym sensie on sam obserwuje przedewszystkim siebie samego. Nie jest jednak autotematyczny, on siebie rozgrywa,dyskurs Pintera nie istnieje poza teatrem.Potencjalnie mo¿na by powiedzieæ, ¿e gdybyœmy przyjêli milczenieWiarusa, „oto powiem wam prawdê o bitwie”, za wypowiedŸ performatywn¹,uznaæ te¿ musielibyœmy j¹ za niefortunn¹ (w znaczeniu Austina) —okolicznoœci sprawi³y, ¿e bitwa siê nie odby³a, a tak¿e zwi¹zan¹ z za³o¿eniemnieszczeroœci (Austin) — Wiarus chcia³ nas oszukaæ — a wtedy sprowadzamyWarszawiankê do absurdu. Inaczej jest w sztukach Pintera, w których gra nietoczy siê o prawdê w znaczeniu etycznym, lecz toczy siê o epistemologiê.Narracja w klasycznym dramacie stosowana rzadko (retardacje, ekspozycja,monolog) jest podporz¹dkowana jednej ramie modalnej — dramatowijako wypowiedzi.Wspó³czesny teatr — jak pisze Patrice Pavis — upodoba³ sobie szczególnie(nie tylko w przypadku adaptacji prozy czy innych wypowiedziniedramatycznych) grê wieloœci¹ narracji, czêsto przeplataj¹cych siêlub wtopionych w siebie nawzajem [...] „Ka¿da narracja, odwo³uj¹ca siêdo innych, zanurzonych w ni¹ sam¹, sta³a siê na tyle zrelatywizowana,¿e grozi to jej unicestwieniem, a teatr jawi siê jako konstrukcja pozbawionaodniesieñ, jako gra luster odwo³uj¹ca siê jedynie do swych w³asnychmechanizmów opowiadania tak, jakby rzeczywistoœæ, któr¹ przedstawia,by³a tylko — podobnie jak on sam — fikcyjna i zrelatywizowana”.Narracja, stosowana w dramaturgii dawnej jedynie z koniecznoœci,