Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

190 Czêœæ druga: Przestrzeñ dramatyczna a przestrzeñ teatralnace hiszpañskiej charakterystyczny proces przenikania siê przestrzeni o ró¿-nym, w ramach œwiata przedstawionego, statusie ontologicznym. Interpretuj¹cdalej wypowiedŸ Rezy, mo¿na powiedzieæ, ¿e rzeczywistoœæ — w tymwypadku przestrzeñ doœwiadczenia wewnêtrznego — staje siê potencjalnoœci¹poszukuj¹c¹ swej aktualnoœci w i za pomoc¹ przestrzeni fikcji (sztuki),¿e zasugerowany zostaje tutaj paralelizm dychotomii: rzeczywistoœæ — fikcjonalnoœæ,potencjalnoœæ — aktualnoœæ.Warto w tym miejscu przywo³aæ rozwa¿ania Wojciecha Kalagi, który,reinterpretuj¹c klasyczne, Arystotelesowskie rozumienie relacji miêdzy potencjalnoœci¹a aktualnoœci¹, podkreœla, ¿e traktowanie ich jako dwóch ekwiwalentnychmodalnoœci jest jednym z najbardziej zwodniczych rozró¿nieñ.Zdaniem Kalagi, aktualnoœæ:[...] okazuje siê raczej „koñcowym produktem”, jednym z krañców skali,której potencjalnoœæ stanowi z³o¿one spektrum. W tym sensie aktualnoœæjest stanem znacznie bardziej jednoznacznym ni¿ potencjalnoœæ, która jawisiê raczej jako ogólne pojêcie obejmuj¹ce ró¿ne stany, których wspóln¹cech¹ jest to, ¿e nie s¹ aktualne [...]. Je¿eli aktualnoœæ zawiera jakieœ w³aœciwesobie modalnoœci, to potencjalnoœæ mno¿y takie wewnêtrzne zró¿-nicowanie w stopniu nieporównywalnie wiêkszym. Raczej ni¿ jako homogeniczn¹czarn¹ dziurê mieszcz¹c¹ wszystko, co nie-aktualne, winniœmypostrzegaæ potencjalnoœæ jako zró¿nicowany obszar nieskoñczonychrelacji, inferencji i interpretacji 7 .Autor, akcentuj¹c immanentn¹ z³o¿onoœæ potencjalnoœci, pragnie równie¿przewartoœciowaæ uto¿samianie jej z pasywnoœci¹: „stan potencjalnoœcipolega w istocie na aktywnym uczestnictwie przedmiotu lub znaku w relacji,chocia¿ relacja ta mo¿e byæ w pewnym sensie »negatywna«, niekompletnaz powodu nieobecnoœci drugiego elementu”. Potencjalnoœæ oznacza wiêcotwartoœæ i gotowoœæ do „aktywnego siêgniêcia poza siebie” 8 , by pojawi³siê, by zaistnia³ stan docelowy — aktualnoœæ.Mo¿na powiedzieæ, ¿e kluczowe dla dramatu Rezy zdanie „s³owa s¹tylko nawiasami ciszy”, ukazuj¹ce dychotomiê cisza — s³owo, spe³nia funkcjêmetaforycznego komentarza paralelizmu: rzeczywistoœæ — fikcja, potencjalnoœæ— aktualnoœæ, a zarazem staje siê jego dope³nieniem. W perspektywiewypowiedzi i utworu Rezy wszystkie te dychotomie wchodz¹ w stosunekodpowiednioœci, w du¿ym stopniu wzajemnie siê wyjaœniaj¹ i mog¹ siêwzajemnie zastêpowaæ, tak ¿e ich elementy: „s³owo”, „fikcja”, „aktualnoœæ”staj¹ siê wzglêdem siebie ekwiwalentne, podobnie jak „cisza”, „rzeczywi-7W. Kalaga: Mg³awice dyskursu. Podmiot, tekst, interpretacja. Kraków 2001, s. 137—138.8Ibidem, s. 138, 139.