Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Agnieszka Jelewska-Michaœ: Czasoprzestrzeñ teatru Roberta Wilsona299wskazuje na to, i¿ kolejne eksperymenty nie znosz¹ tradycji, dawnych odkryæ,wprowadzaj¹ w nie jedynie korektê, zmianê. Istota wszechœwiata bowiemoparta jest na sta³ych prawach — wydaje siê, ¿e wed³ug Wilsona s¹ toobiektywne prawa geometrii przestrzeni. Scena w³oska, stanowi¹ca dla niegoabsolutny model i konsekwencje, jakie p³yn¹ ze œwiatoobrazu 23 , przez ni¹wyznaczonego, staj¹ siê jednoczeœnie dla tego twórcy znakiem wielkiej ca-³oœci, której ka¿dy element podlega tym samym wiecznym prawom. Nie s¹to prawa natury, dlatego nie ma mowy o tradycyjnie rozumianej kategoriimimesis, ale prawa matematyki, teorii, która obejmuje wszechœwiat w jegoca³oœci. Teatr Wilsona staje siê wspó³czesn¹ posteinsteinowsk¹ wersj¹ tegomodelu, œwiatoobrazu bêd¹cego w ci¹g³ym, niekoñcz¹cym siê, dynamicznymruchu, chocia¿ jego podstaw¹ s¹ prawa geometrii.Mo¿na by wiêc rzec, i¿ Robert Wilson, realizuj¹c w ramach sztuki teatrudwudziestowieczny mit determinizmu, stawia teoriê wzglêdnoœci przedteori¹ mechaniki kwantowej, determinizm przed przypadkowoœci¹, geometriêprzed kombinatoryk¹ w myœleniu o przestrzeni. Jego „puste piêkno”,jak widz¹ to niektórzy krytycy, nie jest de facto puste, zawiera w sobie esencjêgeometrycznego myœlenia o cz³owieku, sztuce i wszechœwiecie, w którymto, co dawne, trwa po dzieñ dzisiejszy (choæby w³aœnie w teorii Einsteina)i jest podstawowym, byæ mo¿e dla Wilsona jedynym pewnikiem, naktórym mo¿na budowaæ filozofiê i estetykê teatru — tylko bowiem „odkrycieogólnej zasady formalnej, mog³oby zapewniæ nam rezultaty, nie budz¹cew¹tpliwoœci”.23Pisa³a o tym zagadnieniu D. Ratajczakowa w: Przestrzeñ w dramacie i dramatw przestrzeni teatru. Poznañ 1985.Agnieszka Jelewska-MichaœTimespace of Robert Wilson’s theatreSummaryThe text shows an artistic path of an American director, from his interest in abstractionto fascination with the Italian stage (through an analysis of the selected fragments of theperformances), and points to the philosophy of a geometric form functioning within theframe of a theatrical timespace consequently developed and used by him. Wilson treats histheatre as a kind of laboratory where, by means of the geometry principles, he constructsa precise form. The form covers all elements of a stage work starting from an object,colour, light and sound and finishing with an actor. The artist, making philosophical, ormore specifically, aesthetic conclusions from the arrangements of the 20 th century physical