Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Miros³awa Koz³owska: Przestrzeñ lokalna...255nych jako „ikony” popkultury — podlega ró¿nym odczytaniom w zale¿noœciod tego, czy przyjmiemy perspektywê ogólnokulturow¹, czy te¿ p³aszczyznêlokalnej semiozy, zwi¹zanej z krêgiem kulturowym, w jakim powsta-³o i funkcjonuje przedstawienie.NajwyraŸniej owe odmienne — hipotetyczne, ale i poœwiadczone w du-¿ej mierze przez recepcjê krytyczn¹ — porz¹dki odczytañ konstrukcji przestrzeniobserwowaæ mo¿na w teatrze litewskim, w realizacjach jego sztandarowychtwórców: Jonasa Vaitkusa, Oskarasa Koršunovasa, Rimasa Tuminasai Eimuntasa Nekrošiusa.I tu poczyniæ nale¿y kolejne zastrze¿enia.1. Odczytanie litewskich realizacji poza kontekstem litewskoœci jest, oczywiœcie,w pe³ni uprawnione. Jednak¿e przynajmniej równie uprawnione jestczytanie ich tak¿e poprzez „litewskoœæ” 3 , co nie musi i nie mo¿e oznaczaæprzyjêcia za³o¿enia o „egzotycznoœci” czy hermetycznoœci przedstawieñ.Mimo faktycznie trudnego jêzyka, cechuj¹cego siê specyficzn¹ melodyjnoœci¹,obcoœæ i czêsto abstrakcyjn¹ muzycznoœæ wypowiadanego s³owa „oswaja”wizualnoœæ przedstawieñ 4 , oparta na grze lub raczej wspó³istnieniu ró¿-nych porz¹dków tradycji kulturowej.2. Do szczególnego traktowania perspektywy interpretacyjnej uwzglêdniaj¹cejlokaln¹ semiozê uprawnia (je¿eli nie wskazuje na ni¹ obligatoryjnie)fakt szczególnego funkcjonowania tradycji, folkloru, etnografii w kulturzei oœwiacie litewskiej. Nie jest to zjawisko nowe, ale maj¹ce swoje Ÿród³aw romantyzmie, a wiêc blisko dwustuletni¹ historiê, g³êboko zakorzenione5 , wystêpuj¹ce tak¿e we wspó³czesnej sztuce 6 i literaturze litewskiej 7 . Odczytuj¹cwiêc przestrzeñ (albo szerzej: wizualnoœæ) sceniczn¹ w aspekcie jej3Stanowisko zaprezentowane przez Marylê Zieliñsk¹ w artykule Zona „Shakespeare”(„Dialog” 2001, nr 3, s. 76) jest co najmniej dyskusyjne. Autorka pisze: „[…] chêtnie mówimy,no tak, Litwa, kraj pó³nocy; przywo³ujemy s³owa Eimuntasa Nekrošiusa o Litwinachjako narodzie w »trzecim pokoleniu od p³uga, od konia«, który »dopiero co zszed³z kartofliska«, co uniemo¿liwia robienie Shakespeare’a wed³ug »wyrafinowanych angielskichwariantów«. No i tak uzbrojeni w stereotyp litewskoœci gotowi bylibyœmy ze zrozumieniemogl¹daæ kolejne jego dzie³o”.4Warto pamiêtaæ, ¿e wymienieni re¿yserzy najczêœciej dokonuj¹ te¿ bardzo istotnychingerencji w teksty dramatów klasycznych, st¹d odbiór warstwy jêzykowej przedstawieniasprawia trudnoœci tak¿e widzom znaj¹cym jêzyk litewski.5Etnograficzne obozy naukowo-badawcze s¹ w programie studiów lituanistyki (tak¿epolonistyki), historii etc. Równie¿ w programach szkolnych uwzglêdnione s¹ szerokotreœci zwi¹zane z kultur¹ i tradycj¹ narodow¹, folklorem, mitologi¹ etc.6Zob. L. Lauèkaite: Wspó³czesna sztuka litewska wobec tradycji. „Polska SztukaLudowa. Konteksty” 1993, nr 3—4, s. 170—174; N. Veÿ lius: Sztuka profesjonalna a mitologia.„Polska Sztuka Ludowa. Konteksty” 1993, nr 3—4, s. 134—136.7Zob. np. Z. Mrozikowa: Pogañscy bogowie i bohaterowie we wspó³czesnej literaturzelitewskiej. S³owniczek mitologiczny. „Literatura na Œwiecie” 2005, nr 1—2, s. 175—189.