Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Joanna Michalczuk: Karpowiczowskie transfiguracje przestrzeni85— wyraŸnie ci¹¿y ku polskiej wspó³czesnoœci, ku geograficznemu i historycznemukonkretowi (np. w Cz³owieku z absolutnym wêchem czy Charonieod œwitu do œwitu) 16 . Topografia tego œwiata to fikcyjne nazwy i lokalizacje,powtarzaj¹ce siê — jak gdyby dla zasugerowania to¿samoœci przestrzeni—w ró¿nych tekstach (np. adres, którego szuka bohater Jego ma³ej dziewczynkiokazuje siê tytu³owym miejscem dostawy w Zakupie z dostaw¹ na miejsce.W dwóch ratach, ulica Jasna pojawia siê te¿ jako jeden z etapów poszukiwañnadawcy tytu³owego komunikatu w tekœcie PrzyjdŸ jak najprêdzej, polanaSaciuka — miejsce gry w no¿e i symbolicznego pogrzebu w Mampiêkn¹ kolekcjê no¿y, czyli pogrzeb przyjaciela przypomina siê z kolei w DŸwiêkowymzapisie doliny, gdzie wœród zabudowañ tytu³owej doliny znajduje siête¿ gospodarstwo Saciuka). Z drugiej strony zaœ — to konkretne nazwymiast (jak Wroc³aw w Charonie od œwitu do œwitu, Warszawa czy uobecnionyprzez motyw hejna³u Kraków w Cz³owieku z absolutnym wêchem) i rzek(„Charonowa” Odra, Szprewa w Mam piêkn¹ kolekcjê no¿y, czyli pogrzebprzyjaciela), czy te¿ banalnych rekwizytów i s³u¿¹cych przywo³aniu wspó³czesnychpolskich realiów spo³eczno-obyczajowych oraz politycznych (jakplakaty w Cz³owieku z absolutnym wêchem) komponentów zabudowy sceny.Jednoczeœnie w owej przestrzeni naznaczonej polskim konkretem, pozorniebliskiej odbiorcy i ³atwej do rozpoznania, pojawia siê — jak w Charonie odœwitu do œwitu — topografia symboliczno-alegoryczna. Na historiê ¿ycia,z któr¹ przeplata siê historia rozpoznawalna w potocznym doœwiadczeniupolskiego odbiorcy, nak³ada siê w dramacie rzeczywistoœæ mityczna. Jedenbrzeg Odry wbudowany jest w realia czasu i przestrzeni (ten, na którymczeka ¿ona z posi³kiem i z którego PrzewoŸnik zabiera kolejnych pasa¿erów),drugi —16Andrzej Falkiewicz mówi (w Œwiecie Tymoteusza Karpowicza...) o wzrastaj¹cymznaczeniu realiów w póŸniejszej twórczoœci Karpowicza, pisz¹c o „niew¹tpliwie polskiejwspó³czesnoœci” Charona od œwitu do œwitu, Niewidzialnego ch³opca i DŸwiêkowego zapisu doliny.Wydaje siê jednak, ¿e twórczoœæ ta rozwija siê niejako dwutorowo: ju¿ we wczesnychtekstach przestrzeñ jest wyraŸnie skonkretyzowana, polska (Wracamy póŸno do domu, Wszêdzies¹ studnie, Kiedy ktoœ zapuka) albo abstrakcyjna (Cavernus), a i póŸniej obok przestrzeniuniwersalnych (Jego ma³a dziewczynka, Przerwa w podró¿y, Czterech nocnych stró¿ów) pojawiasiê dramat o dziwnym pasa¿erze z Hajnówki, podró¿uj¹cym warszawsk¹ taksówk¹ (Dziwnypasa¿er). Wtedy te¿, gdy powstawa³y teksty przesi¹kniête polskim konkretem (jakNiewidzialny ch³opiec z 1968 roku), trwa³ proces rodzenia siê kolejnych wersji Przerwy w podró¿y— wystarczy porównaæ choæby tê z Karpowiczowskiego zbioru dramatów Kiedyktoœ zapuka. Poznañ 1967, z egzemplarzem sztuki zrealizowanej w 1968 przez Witkowskiego[Archiwum Wroc³awskiego Teatru Wspó³czesnego im. E. Wierciñskiego, sygn. I/197],zob. te¿ B. Wawryniuk: „Przerwa w podró¿y” Tymoteusza Karpowicza w re¿yserii AndrzejaWitkowskiego na scenie Teatru Wspó³czesnego we Wroc³awiu. Próba interpretacji semiologicznej.Wroc³aw 1969 [mps, Archiwum Uniwersytetu Wroc³awskiego, sygn. WI 5200/6736] i wersjêz cytowanego tu tomu Dramaty zebrane.