Pokaż treść! - Śląska Biblioteka Cyfrowa

96 Czêœæ pierwsza: Tradycja i wspó³czesnoœæopisuje bowiem nie tylko dos³ownie rozumian¹ przestrzeñ gry scenicznej,ale jest te¿ synonimem sytuacji bez wyjœcia, stanu zamkniêcia. Pozwala przypuszczaæ,¿e ka¿de dzia³anie, ka¿da aktywnoœæ jest tylko pozorem, gdy¿skazuje dzia³aj¹cych na tkwienie w tym samym punkcie. Punkt zaœ „jest t¹przestrzeni¹, która nie zajmuje przestrzeni, tym miejscem, które nie ma miejsca;znosi i zastêpuje miejsce, zajmuje miejsce przestrzeni, któr¹ neguje i zachowuje.Jest w niej pierwszym ograniczeniem” 2 . Mo¿na zatem powiedzieæ, ¿epunkt jest przestrzeni¹ martw¹, przeznaczon¹ na nie-dzia³anie, nie-aktywnoœæ,na wszystko, co dzieje siê „ukradkiem”, jak czytamy w didaskaliachdo Samoobrony. Magicznego manifestu.W sztuce tej aktorzyS¹ cali z ¿ycia czy wyobraŸni. Jak kuk³y. Walcz¹ z letargiem. Bezw³adem.Chodz¹ „st¹d dot¹d”. Przygl¹daj¹ siê sobie. Usi³uj¹ rozpoznaæ siê. S³uchaj¹siê nawzajem. Budz¹ siê. Zasypiaj¹. Pal¹ papierosy. Pij¹ kawê. Alkohole.Zamykaj¹ oczy. Oszo³omieni. Opêtani. Nie maj¹ zaufania do siebie.Prowokuj¹ siê wzajemnie. Boj¹ siê. Ale to wszystko dzieje siê podpowierzchni¹ stroju i maski. Ukradkiem 3 .Dzia³anie „ukradkiem” mimowolnie narzuca skojarzenie z teatrem TadeuszaKantora 4 , z jego ide¹ „nie-grania”, „anty-aktywnoœci”, gry „byle jak”,gry „cichcem” 5 .W opisie postêpowania aktorów Kajzar niezwykle bliski jest temu, copisa³ o aktorach autor Manifestu teatru zerowego:Aktorzy popadaj¹ w g³êbokiezniechêcenie.Objawiaj¹ nag³¹„niechêæ” do grania […].[Aktorzy] w sposób niepraktykowany i skandalicznyodwracaj¹ funkcjê i kondycjê swoj¹ w³asn¹ i widza 6 .2J. Derrida: Marginesy filozofii. Prze³. A. Dziadek [i inni]. Warszawa 2002, s. 69.3H. Kajzar: Samoobrona..., s. 59.4Odwo³uj¹c siê do Tadeusza Kantora, warto zaznaczyæ, ¿e sam Kajzar podkreœla³, i¿jego sztuka ró¿ni siê miêdzy innymi od tego, co robi³ w teatrze Kantor. Kajzar mówi³:„Sztuka […] musi za ka¿d¹ cenê unikaæ przemocy. I tym siê na przyk³ad ró¿niê od Kantora,tym siê ró¿niê od Grotowskiego, programowo siê ró¿niê, ¿e nie chcê u¿ywaæ za silnychœrodków estetycznych, nie chcê u¿ywaæ wrzasku; szoku, oszo³omienia”. Zob. Ostatniapremiera. Rozmowa z udzia³em Helmuta Kajzara, Riho Okagami i Andrzeja Siedleckiego. „Dialog”1985, nr 2, s. 116.5Zob. T. Kantor: Teatr zerowy. W: Idem: Metamorfozy. Teksty o latach 1938—1974.Wybór i oprac. K. P leœniarowicz. Kraków 2000.6Ibidem, s. 249—250.