1Tz4Pwy

VƏSAİTLƏ ÜMUMİ TANIŞLIQ
Bu vəsait Avropa İttifaqı qanunvericiliyi və Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası kontekstində sığınacaq,
sərhəd idarəçiliyi və immiqrasiya məsələləri ilə əlaqədar tətbiq edilən qanunların icmalını təqdim edir. Burada
adətən Avropa İttifaqında üçüncü ölkə vətəndaşları kimi qəbul olunan əcnəbilərin vəziyyəti nəzərdən keçirilir,
baxmayaraq ki, sözügedən Konvensiyada bu cür fərqləndirmə münasib hesab edilmir.
Vəsaitdə Avropa İttifaqı vətəndaşlarının və ya Avropa İttifaqı qanunvericiliyinə əsasən Avropa İttifaqının
ərazisinə sərbəst gəlmək və bu ərazidə sərbəst hərəkət etmək hüququna malik İslandiya, Lixtenşteyn, Norveç
və İsveçrə vətəndaşlarının hüquqlarından bəhs edilmir. Yalnız zərurət yarandıqda üçüncü ölkə vətəndaşları
olan ailə üzvlərinin vəziyyətini izah etmək üçün əvvəlki cümlədə qeyd olunmuş vətəndaşlardan ibarət
kateqoriyalara istinad ediləcək.
Bununla belə, Avropa İttifaqı qanunvericiliyinə əsasən Avropa İttifaqının üzv dövlətləri ilə əlaqələrdən və ya
xüsusi himayə ehtiyacının olub-olmamasından asılı olaraq müxtəlif hüquqlara malik üçüncü ölkə
vətəndaşlarının 20 fərqli kateqoriyası mövcuddur. Avropa İttifaqı qanunvericiliyi onlardan bəziləri, məsələn,
sığınacaq axtaranlar üçün müfəssəl qaydalar nəzərdə tutduğu bir halda digərləri, məsələn, tələbələr üçün
yalnız bəzi aspektləri tənzimləyərək digər hüquqların təmin edilməsi məsələsini Avropa İttifaqına üzv olan
müvafiq dövlətin ixtiyarına verir. Ümumilikdə götürəndə Avropa İttifaqı ərazisində yaşamaq icazəsi əldə etmiş
üçüncü ölkə vətəndaşları burada müvəqqəti olanlarla müqayisədə daha müfəssəl hüquqlara malikdirlər.
Avropa İttifaqı qanunvericiliyinə əsasən üçüncü ölkə vətəndaşlarından ibarət müxtəlif kateqoriyaların geniş
xülasəsi Cədvəl 1-də təqdim olunur.
Vəsait sığınacaq, sərhəd və miqrasiya hüququ sahəsində ixtisaslaşmamış praktiki işçilərə köməklik göstərməklə
yanaşı, vəkillər, hakimlər, prokurorlar, sərhədçilər, miqrasiya xidməti əməkdaşlarının, həmçinin bu mövzulara
aid suallarla rastlaşan dövlət orqanlarının, qeyri-hökumət təşkilatlarının və digər qurumların işçiləri üçün
nəzərdə tutulur. Vəsait sözügedən tematik sahələrlə əlaqədar Avropa İttifaqı qanunvericiliyinə və Avropa İnsan
Hüquqları Konvensiyasına ilk istinad mənbəyi rolunu oynayaraq hər bir müvafiq məsələnin Avropa İttifaqı
qanunvericiliyinə, həmçinin Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasına, Avropa Sosial Xartiyasına və Avropa
Şurasının aidiyyəti sənədlərinə əsasən necə tənzimləndiyini izah edir. Hər bir fəsildə ilk olaraq Avropanın iki
ayrı hüquq sisteminə əsasən tətbiq edilən qanun normalarının ümumiləşdirilmiş cədvəli təqdim olunur. Sonra
müvafiq fəsildə nəzərdən keçirilən mövzu ilə əlaqədar tətbiq edilə biləcək həmin Avropa sistemlərinin müvafiq
qanunları bir-birinin ardınca verilir. Bu, oxucuya iki hüquq sisteminin hansı məqamda üst-üstə düşdüyünü və
harada fərqləndiyini görmək imkanı verir.
Avropa İttifaqına üzv olmayan, lakin Avropa Şurasının üzvü olan və bununla da Avropa İnsan Hüquqları
Konvensiyasının tərəflərindən olan dövlətlərin praktiki işçiləri birbaşa həmin Konvensiyaya aid bölmələri
nəzərdən keçirərək öz ölkələrinə aidiyyəti olan informasiya ilə tanış ola bilərlər. Avropa İttifaqının üzv
dövlətləri sözügedən iki sistemdən irəli gələn öhdəlikləri öz üzərinə götürdüklərindən bu dövlətlərin praktiki
işçiləri bölmələrin ikisindən də istifadə etməli olacaqlar. Hər hansı bir konkret məsələ ilə əlaqədar daha ətraflı
informasiyaya ehtiyacı olan şəxslər daha da ixtisaslaşdırılmış materiallarla tanış olmaq üçün vəsaitin "Əlavə
ədəbiyyat" hissəsində verilən ədəbiyyat siyahısına baxa bilərlər.
Vəsaitdə nəzərdən keçirilən hər mövzu ilə əlaqədar Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının müddəaları
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsində baxılmış seçmə işlərə qısa istinadlar etməklə təqdim olunur. Bu işlər
mövcud miqrasiya məsələləri ilə bağlı Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi tərəfindən çıxarılmış çoxsaylı
qərardadlar və qərarlar sırasından seçilmişdi.
2009-cu ilədək Avropa Ədalət Məhkəməsi adlandırılan Avropa İttifaqı Ədalət Məhkəməsinin presedent
hüququnda təfsir olunduğu kimi, Avropa İttifaqı qanunvericiliyinə tətbiq edilmiş qanunvericilik tədbirlərində,
əlaqədar müqavilələrin müvafiq müddəalarında və konkret olaraq Avropa İttifaqının Fundamental Hüquqlar
Xartiyasında rast gəlinir.
Bu vəsaitdə təsvir olunan və ya istinad edilən presedent hüququ həm Avropa İnsan Hüquqları, həm də Avropa
İttifaqı Ədalət Məhkəmələrinin presedent hüququnun vacib hissələrinə aid nümunələri özündə əks etdirir.
11