1Tz4Pwy

Sığınacaq, Sərhəd və İmmiqrasiya Məsələlərinə dair Avropa Qanunvericiliyi üzrə Vəsait
qaçqınların təqiblərə məruz qalmalarından çəkinmələri üçün əsasların mövcud olduğu ölkəyə heç bir halda
qaytarılmamasını nəzərdə tutur. Məcburi geri qaytarmamaq prinsipi qaçqının təqiblə üzləşəcəyi həm mənşə,
həm də hər hansı bir başqa ölkəyə qaytarılması ilə bağlı tətbiq edilir. Avropa İttifaqı və Avropa Şurasının bütün
üzv dövlətləri 1951-ci il Cenevrə Konvensiyasına qoşulsalar da Türkiyə bu Konvensiyanı yalnız Avropadan olan
qaçqınlarla əlaqədar tətbiq edir. 92 BMTQAK bölmə 4.1-də nəzərdən keçirilmiş məsələləri hərtərəfli əhatə edən
"1951-ci il Cenevrə Konvensiyasına əsasən qaçqın statusunun müəyyənləşdirilməsi prosedurları və
meyarlarına dair qaydalar və vəsait" dərc etmişdir. 93
Avropa İttifaqı qanunvericiliyinə əsasən "Avropa İttifaqının fəaliyyəti haqqında" Müqavilənin 78-ci maddəsi
Avropa İttifaqı tərəfindən "məcburi geri qaytarmamaq prinsipinə uyğunluğu təmin etməklə" sığınacaq, əlavə
və müvəqqəti himayə sahələrində siyasətin işlənib hazırlanmasını nəzərdə tutur. "Bu siyasət 1951-ci il Cenevrə
Konvensiyasına və onun Protokoluna və digər əlaqədar beynəlxalq müqavilələrə, məsələn, Avropa İnsan
Hüquqları Konvensiyasına, BMT-nin "Uşaq hüquqları haqqında" və "İşgəncələr və digər qəddar, qeyri-insani və
alçaldıcı rəftar və ya cəza əleyhinə" Konvensiyalarına, "Mülki və siyasi hüquqlar haqqında" və "İqtisadi, sosial
və mədəni hüquqlar haqqında" Beynəlxalq Paktlara uyğun olmalıdır". Avropa İttifaqının sığınacaq
qanunvericiliyi, o cümlədən Dublin Əsasnaməsi (EU)(604/2013), Təsnif etmə Direktivi (2011/95/EU), Sığınacaq
prosedurları Direktivi (2013/32/EU) və Qəbuletmə şərtləri Direktivi (2013/33/EU) bu siyasətə uyğun
hazırlanaraq qəbul edilmişdir. Bütün bu qanunvericilik aktlarına düzəlişlər edilib. Danimarka, İrlandiya və
Birləşmiş Krallıq Avropa İttifaqının sığınacaq qanunvericiliyinin bəzi aktları üzrə öz üzərinə öhdəliklər
götürməyib bəzi aktları üzrə isə qismən öhdəliklər götürüblər (Əlavə 1-ə baxın).
Misal: Avropa İttifaqı Ədalət Məhkəməsi Səlahəddin Abdullanın və başqalarının işi ilə əlaqədar Təsnif etmə
Direktivini tətbiq edərkən bunları vurğulamışdır “Direktivin preambulasında verilmiş 3, 16 və 17-ci
bəndlərdən aydın görünür ki, Cenevrə Konvensiyası qaçqınların himayəsi üzrə beynəlxalq hüquqi rejimin
təməl daşını təşkil edir və Direktivin qaçqın statusunun kimə şamil olunduğunun müəyyənləşdirilməsinə
aid müddəaları və müvafiq məzmunu sözügedən Konvensiyanın ümumi anlayışlar və meyarlar əsasında
tətbiqi istiqamətində üzv dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarını istiqamətləndirmək üçün qəbul edilmişdir." 94
2011-ci ildə dəyişdirilmiş Təsnif etmə Direktivi 95 insanların qaçqın kimi və ya beynəlxalq himayə ehtiyacı olan
şəxslər kimi təsnif edilməsinə aid bir sıra ümumi standartları Avropa İttifaqı qanunvericiliyinə gətirmişdir. Bu
standartlar sırasına əsas elementi 1951-ci il Cenevrə Konvensiyasının 33-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş
məcburi geri qaytarmamaq prinsipindən irəli gələn hüquq və vəzifələr də daxildir.
Lakin nə 1951-ci il Cenevrə Konvensiyasının 33-cü maddəsi, nə də ki Təsnif etmə Direktivinin 17 və 21-ci
maddələri məcburi geri qaytarmanı qəti şəkildə qadağan etmirlər. Bu maddələr qaçqının çox müstəsna
hallarda daha konkret desək qəbul edildiyi dövlətin təhlükəsizliyinə təhlükə yaratdıqda və ya ağır cinayət
törətdikdən sonra cəmiyyət üçün təhlükəli olduqda çıxarılmasına icazə verir.
Avropa İttifaqı Fundamental Hüquqlar Xartiyasının 18-ci maddəsi məcburi geri qaytarmamaq prinsipini də
nəzərdə tutan sığınacaq hüququnu təmin edir. Xartiyanın 19-cu maddəsi kiminsə ölüm hökmünə, işgəncəyə
və ya digər qeyri-insani, yaxud ləyaqəti alçaldan rəftara məruz qalacağı dövlətə göndərilməsini, qovulmasını
və ya ekstradisiya edilməsini qadağan edir. Xartiyaya dair Şərh 19(2)-ci maddənin Avropa İnsan Hüquqları
Konvensiyasının 3-cü maddəsi ilə əlaqədar Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin presedent hüququna əlavə
olunduğunu bəyan edir. 96
92
Konvensiyanın 1(B) maddəsinə əsasən Türkiyə öhdəliklərinin yalnız Avropadakı hadisələr səbəbindən didərgin düşmüş insanlara şamil
edilməsindən ibarət coğrafi qeyd-şərtlə bu Konvensiyaya qoşulub.
93
BMTQAK (2011-ci il).
94 Səlahədin Abdullanın və başqalarının Almaniyaya qarşı (Salahadin Abdullaand Others v. Bundesrepublik Deutschland) Avropa İttifaqı
Ədalət Məhkəməsindəki C-175/08, C-176/08, C-178/08 və C-179/08 [2010] ECR I-01493 saylı, 2 mart 2010-cu il tarixli birgə işlərinin 52-ci
paraqrafı; Navras Bolbolun Bevandorlasi es Allampolgarsagi Hivata-ya qarşı (Nawras Bolbol v. Bevándorlási és Állampolgársági Hivata)
Avropa İttifaqı Ədalət Məhkəməsindəki C-31/09 [2010] ECR I-05539 saylı, 17 iyun 2010-cu il tarixli işin 37-ci paraqrafı; Almaniyanın B. və
D.-yə qarşı (Bundesrepublik Deutschland v. B. and D.) Avropa İttifaqı Ədalət Məhkəməsindəki C-57/09 və C-101/09 [2010] ECR I-10979
saylı birgə işlərinin 77-ci paraqrafı
95 2011/95/EU saylı Direktiv (Directive 2011/95/EU), OJ 2011 L 337/9.
96
Avropa İttifaqının Əsas Hüquqlar Xartiyasına (2007/C 303/02) dair Şərhlərə baxın. Əhmədin Avstriyaya (Ahmed v. Austria) və Sörinqin
Birləşmiş Krallığa qarşı (Soering v. the United Kingdom) Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsindəki müvafiq olaraq 25964/94 və 14038/88
saylı, 17 dekabr 1997-ci il və 7 iyul 1989-cu il tarixli işlərinə baxın.
48