1Tz4Pwy

Sığınacaq, Sərhəd və İmmiqrasiya Məsələlərinə dair Avropa Qanunvericiliyi üzrə Vəsait
Konvensiyasında nəzərdə tutulmuş hüquqlardan qaynaqlanan insan hüquqlarından ibarət bir siyahıdan təşkil
olunub. Bu Xartiya, 2000-ci ildə sadəcə olaraq bir “bəyannamə” kimi qəbul edilmişdir və onu qəbul edən
tərəflər üzərinə heç bir öhdəlik qoymurdu, lakin buna baxmayaraq, Avropa Komissiyası, Avropa İttifaqı
qanunvericiliyinə aid təkliflər verən əsas orqan kimi bütün təkliflərin qeyd olunan Xartiyaya
uyğunlaşdırılacağını bəyan etmişdir.
Lissabon Sazişi 2009-cu il dekabrın 1-də qüvvəyə mindikdən sonra Avropa İttifaqı Fundamental Hüquqlar
Xartiyasının statusunu dəyişərək, onu tərəflər üzərinə hüquqi öhdəliklər qoyan bir sənəd səviyyəsinə qaldırdı.
Bunun nəticəsi olaraq, Avropa İttifaqı təsisatları (həmçinin Avropa İttifaqının üz dövlətləri) "Avropa İttifaqı
qanunvericiliyini icra etdikləri zaman" öz fəaliyyətlərini bu Xartiyaya uyğunlaşdırmalıdırlar (Xartiyanın 51-ci
maddəsi).
Bundan başqa, Xartiyanı Polşa və Birləşmiş Krallıqla əlaqədar təfsir edən Protokol da qəbul edilmişdir. 2001-ci
ildə Avropa İttifaqının Ədalət Məhkəməsi miqrasiya məsələsinə aid işə baxarkən bu Protokolun əsas
məqsədinin sözügedən Xartiyanın sosial hüquqlar sahəsində tətbiqinin məhdudlaşdırılmasından ibarət
olduğunu bəyan etmişdir. Bundan başqa, Məhkəmə həmin Protokolun Avropa İttifaqının sığınacaq
qanunvericiliyinin icra olunmasına təsir etmədiyini bildirmişdir. 14
İlk dəfə Avropa səviyyəsində sığınacaq hüququnu Avropa İttifaqı Fundamental Hüquqlar Xartiyasının 18-ci
maddəsi özündə əks etdirmişdir. 18-ci maddəyə əsasən həmin hüquq bu cür təsbit olunurdu: "Sığınacaq
hüququ Cenevrə Konvensiyasının [...] müddəalarına lazımi qaydada hörmətlə yanaşaraq və Avropa İttifaqı
Müqaviləsinə, həmçinin "Avropa İttifaqının fəaliyyəti haqqında" Müqaviləyə [...] uyğun olaraq təmin olunur."
Xartiyanın 19-cu maddəsi isə, şəxsin təqiblərə məruz qalması ilə bağlı əsaslı qorxuların mövcud olmasından və
ya işgəncəyə və yaxud qəddar, qeyri-insani, yaxud ləyaqəti alçaldan rəftara və ya cəzaya məruz qalması ilə
əlaqədar real risklərə məruz qalmasından ibarət vəziyyətlərdə geri qaytarılmasının qadağan edilməsini
nəzərdə tutur ("non-refoulment"/məcburi geri qaytarmamaq prinsipi).
Bundan başqa, Xartiyanın insanların müdafiə ilə təmin olunmasına dair digər müddəaları miqrasiya
kontekstinə uyğun gəlir. Xartiyanın 47-ci maddəsi səmərəli hüquqi müdafiə vasitələrinə dair əlahiddə bir
hüququ nəzərdə tutur və ədalətli məhkəmə araşdırması prinsiplərini təsbit edir. 47-ci maddədə nəzərdə
tutulmuş ədalətli məhkəmə araşdırması prinsipi araşdırmanın məhz məhkəmə orqanı tərəfindən aparılmasını
tələb edir. Bu isə heç də mütləq məhkəmə orqanı olmayan dövlət orqanları qarşısında səmərəli hüquqi
müdafiə vasitələrindən istifadə hüququnu təmin edən Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 13-cü
maddəsindən daha geniş müdafiəni nəzərdə tutur. Bununla yanaşı, Avropa İttifaqı Fundamental Hüquqlar
Xartiyasının 52-ci maddəsi Xartiya əsasında nəzərdə tutulan minimum müdafiənin Avropa İnsan Hüquqları
Konvensiyası tərəfindən təmin olunan hüquqlara bərabər olduğunu bəyan etsə də Avropa İttifaqı Avropa İnsan
Hüquqları Məhkəməsi tərəfindən irəli sürülən təfsirlə müqayisədə hüquqların daha geniş təfsirini tətbiq edə
bilər.
Avropa İttifaqının Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasına
qoşulması məsələsi
İndiki zamanda Avropa İttifaqı qanunvericiliyi və Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası çox sıx əlaqədədir.
Avropa İttifaqının Ədalət Məhkəməsi insan hüquqlarının Avropa İttifaqının qanunvericiliyi əsasında hansı
dərəcədə müdafiə olunacağını müəyyən edərkən Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasını bir hüquqi təməl kimi
qəbul edir. Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasında nəzərdə tutulmuş bir sıra hüquqlar, digərləri ilə yanaşı,
Avropa İttifaqının Fundamental Hüquqlar Xartiyasında da öz əksini tapmışdır. Deməli, Avropa İttifaqı
qanunvericiliyi böyük ehtimalla Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasına uyğundur, baxmayaraq ki, Avropa
İttifaqı Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasına hələ də qoşulmayıb. Mövcud qanunvericiliyə görə əgər hansısa
şəxs, Avropa İttifaqı tərəfindən insan hüquqlarının təmin olunmaması barədə məhkəməyə müraciət etmək
14 N.S.-in Daxili İşlər Departamentinin Dövlət katibinə və M.E.-nin və başqalarının Qaçqın Ərizələrinin baxılması üzrə Komissarlığa və
Ədliyyə, Bərabərlik və Hüquq İslahatları nazirinə qarşı (N. S. v. Secretary of State for the Home Department and M. E. and Others v.
Refugee Applications Commissioner and Minister for Justice, Equality and Law Reform) Avropa İttifaqı Ədalət Məhkəməsindəki
C-411/10 və C-493/10 saylı, 21 dekabr 2011-ci il tarixli birgə işləri.
18