1Tz4Pwy

dəyişdirilmiş Qəbuletmə şərtləri Direktivinin 9(3)-cü maddələri bu qərarın məhkəmə tərəfindən təxirə
salınmadan baxılmasını nəzərdə tuturlar. Bundan başqa, Geri qaytarılma Direktivinin 15(3)-cü və Qəbuletmə
şərtləri Direktivinin 9(5)-ci maddələri saxlanılma barədə qərara məqbul müddətdə üçüncü ölkə vətəndaşı və
ya xidməti vəzifələrini icra edən vəzifəli şəxs tərəfindən təqdim olunmuş ərizə əsasında baxılmasını müəyyən
edirlər. Sığınacaq axtaranlara aid işlərdə müvafiq qərar məhkəmə orqanları tərəfindən mütləq baxılmalıdırsa,
barələrində geri qaytarılma prosedurları başlanmış şəxslərlə əlaqədar bu yalnız onların saxlanılma müddəti
artırıldığı təqdirdə tələb olunur. Saxlanılma müddətinin artırılması barədə qərar ədalətli məhkəmə araşdırması
hüququnu pozmaqla qəbul edildikdə həmin qərarın qanuniliyinin qiymətləndirilməsinə məsuliyyət daşıyan
milli məhkəmə saxlanılma tədbirinin ləğv edilməsi barədə qərar qəbul edə bilər (əgər iddaçının saxlanılması
nəticəsində o, barəsində çıxarılmış inzibati qərarın fərqli ola biləcəyi təqdirdə öz hüquqlarını daha yaxşı
müdafiə etmək imkanlarından məhrum edildiyini hesab edirsə). 315 Bu cür işlərlə bağlı hüquqi yardımın
göstərilməsi məsələsi də qanunla tənzimlənir. Xartiyanın 47-ci və Geri qaytarılma Direktivinin 13(4)-cü
maddələri bütün şəxslərin hüquqi məsələlərlə bağlı məsləhət almaq, təmsil olunmaq və müdafiə edilmək
imkanlarına malik olmalarını və məhkəməyə müraciət etmək hüququnun təmin olunması məqsədi ilə hüquqi
yardımın mövcud olmasını nəzərdə tuturlar. Sığınacaq axtaranlar üçün pulsuz hüquqi yardımın göstərilməsinə
və onların təmsil olunmalarına aid xüsusi müddəalar Qəbuletmə şərtləri Direktivinin 9-cu maddəsinə daxil
edilib (daha ətraflı məlumat üçün fəsil 4-ə baxın).
Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasına əsasən bu Konvensiyanın 5(4)-cü maddəsi, azadlıqdan məhrum
edilmiş hər kəsin həbs edilməsinin qanuniliyinə məhkəmətərəfindən təxirə salınmadan baxılması hüququna
və saxlanılması məhkəmətərəfindən qanunsuz hesab edilərsə, azad edilmək hüququna malik olduğunu
xüsusilə nəzərdə tutur. Bu norma "Mülki və siyasi hüquqlar haqqında" Beynəlxalq Paktın 9(4)-cü maddəsində
də öz əksini tapıb.
Məhkəmə tərəfindən təxirə salınmadan baxılma imkanlarının və hüquqi müdafiə vasitələrinin mövcudluğu iki
əsas təminat hesab olunur. 5(4)-cü maddənin məqsədi saxlanılmış şəxsin barəsində tətbiq edilən tədbirə
məhkəmə tərəfindən baxılması hüququnu təmin etməkdən ibarətdir. Belə olduqda 5(4)-cü maddə
saxlanılmanın qanuniliyi ilə bağlı təxirə salınmadan qərar qəbul etmək məqsədi ilə hakimə müraciət etmək
imkanının yaradılması ilə yanaşı saxlanılmanın davamlılığı zərurətini müntəzəm olaraq nəzərdən keçirilməsini
də nəzərdə tutur. Bu cür hüquqi müdafiə vasitəsi saxlanılmış şəxsə onun işinə məhkəmə tərəfindən təxirə
salınmadan baxılmasına imkan yaratmaq məqsədi ilə bütün saxlanılma dövründə əlçatan olmalıdır və müvafiq
işə məhkəmə tərəfindən baxılması nəticəsində saxlanılmış şəxsin azadlığa buraxılması imkanlarının mövcud
ola bilməsi da nəzərə alınmalıdır. Hüquqi müdafiə vasitələrinin nəzəriyyədə və təcrübədə əlçatan və səmərəli
olması üçün kifayət qədər dəqiq olması tələb olunur.
Sığınacaq axtaranların riskli vəziyyətdə olmaları və geri qaytarılmaya məruz qala bilmələri səbəbindən onların
səmərəli hüquqi müdafiə vasitələrinə çıxışının təmin edilməsi xüsusilə vacibdir.
Misal: Əbdolxaninin və Karimnianın Türkiyəyə qarşı işində 316 iki İranlı sığınacaq axtaran polis idarəsində
saxlanılırdı. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi iddiaçıların saxlanılmasının qanuniliyi məsələsinə
məhkəmə tərəfindən baxılması üçün sərəncamlarında heç bir vasitənin olmadığını müəyyən etmişdir. 317
Misal: S.D.-nin Yunanıstana qarşı işində 318 sığınacaq axtaran öz ərizəsinə cavab gözlədiyindən çıxarıla
bilməyəcəyinə baxmayaraq saxlanılmışdır. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi iddaçının çıxarılmadan
əvvəl saxlanılması məsələsinə təxirə salınmadan baxmaq üçün qanunvericilikdə bir norma nəzərdə
tutulmadığından onun hüquqi vakuuma düşməsi qənaətinə gəlmişdir.
315 M.G.-nin və N.R.-in Staatsecretaris van Veiligheid en Justitie-yə qarşı (M. G. and N. R. v. Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie)
Avropa İttifaqı Ədalət Məhkəməsindəki C-383/13 saylı, 10 sentyabr 2013-cü il tarixli işi.
316 Abdolxaninin və Karimniyanın Türkiyəyə qarşı (Abdolkhani and Karimnia v. Turkey) Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsindəki
30471/08 saylı, 22 sentyabr 2009-cu il tarixli işi.
317 Z.N.S.-in və Dboubanın Türkiyəyə qarşı (Z.N.S. v. Turkey) Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsindəki müvafiq olaraq 21896/08 və
15916/09 saylı, 19 yanvar 2010-cu il və 13 iyul 2010-cu il tarixli işləri.
318 S.D.-nin Yunanıstana qarşı (S.D. v. Greece) Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsindəki 53541/07 saylı, 11 iyun 2009-cu il tarixli işi.
117