Aramaioko euskara (azterketa dialektologikoa) Jakintza-arloa ...

More documents

Recommendations

Info

guna. Honela formula daiteke araua: [S]-en epentesia [Ø] → [S] / i, iª — V Erregela oso emankorra da, baina ez salbuespenik gabekoa. Ikus dezagun: -IA > IXE Hemen [S]-en epentesiaz gain, beheko bokalaren asimilazioa ere gertatzen da. a) Morfema barruan: Bitoria ‘Gasteiz’ ------> Bittoixe (Bito(r)ixa ere bai) ia ------> ixe material ------> mateixel/materixel 1 San Adrian (top.) ------> San Adrixen urlia ------> ulixe Hasperena galtzearen ondorioz sortutako IA elkarketa ere IXE bihurtzen da: bihar ------> bixer gihar ------> gixerra (eta irugixerra) (baina ihartu ------> igertu, iertu) b) Flexio-morfologian (absolutiboan, ergatiboan, inesiboan…): 1 Materixal ere entzun daiteke. baserrian ------> baserrixen begia ------> begixe idiak ------> irixek 97
c) Aditzean: Subjuntiboko zenbait adizkitan ere bai: neixen ‘nazan’, daixen ‘dezan’. Dena dela, ingurune batzuetan, IXE ordez IXA da ondorioa ([S]-en epentesia bai, baina beheko bokalaren asimilaziorik ez) : a) Morfema barruan: biharamun ------> bixamon friztia ‘piztia’ ------> fristixa Gureia (top.) ------> Gureixa Bestalde, atzizki gutxi batzuek barruan duten IA bokal-elkarketa IXA bihurtzen dute: -ERIA: gazteria ------> gasterixa -KERIA: barregarrikeria ------> barregarrikeixa Hainbat mailegutan ere bai: tontokeria ------> tontokeixa, totokeixa animalia ------> animalixa, alemalixa, alemanixa erromeria ------> erromerixa familia ------> familixa, famelixa feria ------> ferixa guardia ------> guardixa (guardia ere bai) Goiko adibideetan ikus daitekeenez, IA duten zenbait mailegutan epentesiaren erregela betetzen da. Baina ez da mailegu guztiekin gauza bera gertatzen. Badirudi epentesia ezartzeak zerikusia duela maileguaren antzinatasunarekin. Esaterako, goikoez landa, honako hauek ere epentesia dute: artilleria ------> artilleixa 98
Page 1 and 2:
Jakintza-arloa: Hizkuntzalaritza Ar
Page 3 and 4:
Why Aramaio? Sentimental factors as
Page 6:
3 Belaunari, miraz eta maitasunez
Page 9 and 10:
2.1.3.2 Herskariak ................
Page 11 and 12:
2.5.4.4 VgV > VbV .................
Page 13 and 14:
3.2.3.4 Hurbiltze-adlatiboa........
Page 15 and 16:
4.6 Komunztadura ..................
Page 17 and 18:
5.9.2 Partizipioa + -Z GERO .......
Page 19 and 20:
5.11.5 BA-… MODUAN ..............
Page 21 and 22:
5.15.2.2 Zenbatasuna...............
Page 24 and 25:
ATARIKOA Orain dela urte asko hasi
Page 26:
aita ere Leintzekoei). Azterketa as
Page 30 and 31:
1 SARRERA Sarrera honetan labur-lab
Page 32 and 33:
en lehen erdialdeko Arrasateko best
Page 34 and 35:
Aramaioko urak Deba ibaira doaz. Ol
Page 36 and 37:
Egin dugun erkaketak ondo erakusten
Page 38 and 39:
euskaldunagoak direnak: Lekeitio (7
Page 40 and 41:
2001etik 2003ra, adinekoen artean i
Page 42 and 43:
lua (Aurrekoetxea 1996). Lan horiez
Page 44 and 45:
isi da erregie(k) letxe. Nik gero g
Page 46 and 47:
a(k) p’es auken ‘hark ere ez ze
Page 48 and 49:
JUAN ERRASTI LASA (Aretxabaleta) MA
Page 50 and 51: gian, eratorpen-morfologian, aditze
Page 52: mugag. = Mugagabea onom. = Onomatop
Page 56 and 57: 2.1 Fonemak 2.1.1 BOKALAK 2 FONOLOG
Page 58 and 59: 2.1.3 KONTSONANTEEN ALOFONO NAGUSIA
Page 60 and 61: 2.1.3.3 Frikariak Lau fonema frikar
Page 62 and 63: ≠/, aldiz, kontsonante ondoren ez
Page 64 and 65: [¥] [¥]anta mi[¥]e ------ i[¥]d
Page 66 and 67: 2.1.4 SILABAREN EGITURA rifle > rif
Page 68 and 69: Ugarienak /pr/, /tr/ eta /fr/ dira.
Page 70 and 71: ‘gutxietsi’) ( kalie erri + a >
Page 72 and 73: A) -a + a > -ie: aistie ‘ahizpa
Page 74 and 75: lehen ------> leen (eta leenau, lee
Page 76 and 77: adator ------> bator beragaz ------
Page 78 and 79: ia ------> ixe jira ------> jire ko
Page 80 and 81: aita ------> aitte (eta aittejaun,
Page 82 and 83: ehi + a ------> beixe urdai + a ---
Page 84 and 85: k) -ANA (Adlatibo singularra bizidu
Page 86 and 87: c) -(e)LA (osagarria): 1 eiñdde ra
Page 88 and 89: niñdduen ‘ninduen’ / niñdduan
Page 90 and 91: gertatzen da, esaterako, Baztango h
Page 92 and 93: etetzen: negar ------> near sikeran
Page 94 and 95: at. d) Hitz-elkarketan: Hitz elkart
Page 96 and 97: Eratorpen-morfologian ez dugu -Oz h
Page 98 and 99: Hitz-mugak debeku larria ipintzen d
Page 102 and 103: historia ------> istorixa imajinari
Page 104 and 105: f) ‘x’ jatorrizko i baten ondor
Page 106 and 107: - Eratorpen-morfologian: gutxienez
Page 108 and 109: etetzen: Epentesia hartzearena ez d
Page 110 and 111: Bestalde, leku-denborazko kasuetan
Page 112 and 113: aserri baster (eta bastar ere bai)
Page 114 and 115: -kume ------> -kuma (emakuma, txori
Page 116 and 117: esan (e)utsen ------> esaun tzen he
Page 118 and 119: 2.3.9 DIPTONGOAK Diptongoen artean
Page 120 and 121: gaitz ------> gatx haitz ------> at
Page 122 and 123: Datibo singularrean zein pluralean
Page 124 and 125: Au > a monoptongazioa Mitxelenak di
Page 126 and 127: diosku: Eu > u monoptongazioa Murri
Page 128 and 129: akoitz ------> bakotx goiz ------>
Page 130 and 131: Gehienek goranzko diptongotzat iriz
Page 132 and 133: on ‘egon’: endrero aundixe on e
Page 134 and 135: a) Morfema barruan Neutralizazio ho
Page 136 and 137: Laburtuz, esan dezakegu arau hau so
Page 138 and 139: 3) n/iª____V inaugurar ------> ina
Page 140 and 141: c) Eratorpen-morfologian: Bokalez h
Page 142 and 143: Hala ere, aldaera bustiren bat aurk
Page 144 and 145: (Nabarmentzekoa da trankillo esan d
Page 146 and 147: 2) t/i, iª____V Ingurune honetan b
Page 148 and 149: saittue ‘zaituzte’ sittuen ‘z
Page 150 and 151:
) Flexio-morfologian: Jarindo -----
Page 152 and 153:
camisa ------> kamixa (baina kamise
Page 154 and 155:
gizon ------> gison ikaragarrizko -
Page 156 and 157:
(h)aize ------> axe (axatu, axetzu,
Page 158 and 159:
jonau ‘dinagu’ juek ‘ditek’
Page 160 and 161:
edan ------> eran edozein ------> e
Page 162 and 163:
Trinidade ------> Trinirare Baina k
Page 164 and 165:
arriro ------> barrido 2.4.7 HERSKA
Page 166 and 167:
galarazten dutenak: be(z) ‘ere (e
Page 168 and 169:
2.5 Kontsonanteen bilakaera fonetik
Page 170 and 171:
a) Aditzean: Ba partikularen ondore
Page 172 and 173:
dago ------> dao/dau egidazu ------
Page 174 and 175:
2.5.4.6 VbV > VrV Kasu bakarren bat
Page 176 and 177:
Aditzetik at, beste hizkera batzuet
Page 178 and 179:
ez naz ------> esnas ez nekien ----
Page 180 and 181:
h > ø/ez__ Kasu honetan, hasperena
Page 182 and 183:
ielketan zituen 1 ------> bielketa
Page 184 and 185:
jiretan gitzen ‘moldatzen ginen
Page 186 and 187:
2.5.11 F KONTSONANTEA f kontsonante
Page 188 and 189:
2.6 Azentua 2.6.1 SARRERA Azken urt
Page 190 and 191:
Gaminderen (1997:187) arabera, Hego
Page 192 and 193:
sagárra okána intxáurre babíe p
Page 194 and 195:
pikúek makátzak sagárrak okának
Page 196 and 197:
(5) a → e / i, u (C ) : babie, se
Page 198 and 199:
txarrí-kortie txirríttolie (& txi
Page 200 and 201:
Nor lúrre odóla atzámarra plasí
Page 202 and 203:
Deklinabideko kasu-markek, edozein
Page 204 and 205:
Sabáldu sabálketan sabálduko Ak
Page 206 and 207:
Gaminderen datuekin erkatuz (1995:
Page 208 and 209:
izenak. Eta toponimoetan ere azentu
Page 210 and 211:
semíek (sing.) / semíek (pl.) gis
Page 212 and 213:
IZENAREN MORFOLOGIA 209
Page 214 and 215:
3.1 Ezaugarri orokorrak 3.1.1 GENER
Page 216 and 217:
3.1.2.4 Mugagabea zenbatzaileekin S
Page 218 and 219:
Kasu-marka -ENDAKO da: ganaujatekue
Page 220 and 221:
-dipt. beixe beixek beixok bei -kon
Page 222 and 223:
-u katuek katuek katuok katuk -dipt
Page 224 and 225:
Iz. ber. Mariñ Iz. ber. Aitorren I
Page 226 and 227:
Iz. ber. Mariaitti Iz. ber. Aitorre
Page 228 and 229:
d) o(i)ñes, kamiños, mendis (ibil
Page 230 and 231:
-u katutzat -dipt. beitzat -konts.
Page 232 and 233:
3.2.2.2 Leku-genitiboa Leku-genitib
Page 234 and 235:
) -TI(K) SIER/-N SIER: biak erabilt
Page 236 and 237:
-o suloraño suluetaraño suluotara
Page 238 and 239:
3.2.3.2 Ablatiboa Bizidunen ablatib
Page 240 and 241:
3.2.3.5 Muga-adlatiboa Hemen ere ez
Page 242 and 243:
neuk euk geuk seuk seueik neuri eur
Page 244 and 245:
Bizidunekin: INESIBOA -- -- -- -- -
Page 246 and 247:
4) Azkenik, mendebalean hain hedatu
Page 248 and 249:
GENITIBOA onetxen onetxeiñ orretxe
Page 250 and 251:
5) Bizidunetan oso gaitz gertatzen
Page 252 and 253:
erak elexie dana berak ebalten euen
Page 254 and 255:
lapurrek Euskitzan danak, ollar da
Page 256 and 257:
kontatzen ziguan zelan ikusi zuen h
Page 258 and 259:
ANTZ -en antzera ARTE -ø arte -en
Page 260 and 261:
-ø aurretik -en aurretik BAKO -ik
Page 262 and 263:
BEGIRA -en begira -i begira -ra beg
Page 264 and 265:
-ø gainera GOI -n gora -tik gora I
Page 266 and 267:
OSTE -ø ostean (lekua) etxostien,
Page 268 and 269:
-ARI: kasari ‘ehiztari’, pekata
Page 270 and 271:
-TEGI: egurtei, erlatei, loratei, o
Page 272 and 273:
ADITZAREN MORFOLOGIA 269
Page 274 and 275:
4.1 Sarrera 4 ADITZAREN MORFOLOGIA
Page 276 and 277:
Aramaion ez da guztiz betetzen arau
Page 278 and 279:
Bestalde, Aramaion honela egiten du
Page 280 and 281:
guak dira, eta bi edo bitik gorako
Page 282 and 283:
ostu osketan postu posketan pustu p
Page 284 and 285:
-A amaiera dutenek: -O amaiera dute
Page 286 and 287:
atrebiru atrebiruten defendiru defe
Page 288 and 289:
2) Nor + soziatiboa: 3) Nor-Nori: O
Page 290 and 291:
Oneik sartu bier euenien ‘Hauek s
Page 292 and 293:
‘Eta, gu hogeita hamaseiko kintoa
Page 294 and 295:
‘Nik, berriz, begien aurrean ere
Page 296 and 297:
Jokaera ugariena, zalantzarik gabe,
Page 298 and 299:
darutzo, darutzau (Arra darutzou),
Page 300 and 301:
Ointxe letxe, ori ointxe letxe. Fie
Page 302 and 303:
4.6 Komunztadura …isera surixas d
Page 304 and 305:
EUKI: Arek euken mateixel batzuk…
Page 306 and 307:
Baldintza-ondorioetan gainerako per
Page 308 and 309:
- Bokal baten aurrean (ebali/ibili
Page 310 and 311:
Leintzen ez dut kontu hau sakon azt
Page 312 and 313:
jat > jaten ‘zitzaidan’ jaku >
Page 314 and 315:
(4) Emakumezkoaren sexu-marka, beha
Page 316 and 317:
4.9 Adizkien maiztasunaz ADITZ-TAUL
Page 318 and 319:
1) san ‘zen’ (101, % 14,85) 2)
Page 320 and 321:
trinkoen iraganeko adizkien erabile
Page 322 and 323:
4.10.2 SINKRETISMOA Deklinabidean b
Page 324 and 325:
NI nas 1 NOR: IZAN/*EDIN ORAINA IRA
Page 326 and 327:
SUEIK sare sitzien 5 basitzie 6 sit
Page 328 and 329:
A/AREIK balitxat 1 balitxaten 2 bal
Page 330 and 331:
A/AREIK leike NOR-NORI. AHALERA. OR
Page 332 and 333:
NOR-NORI. SUBJUNTIBOA. ORAINA NIRI
Page 334 and 335:
GU gaittuk 2 gaittun 3 gaittu 4 gai
Page 336 and 337:
NOR-NORK. INDIKATIBOA. IRAGANA NIK
Page 338 and 339:
SU siñdduten 1 siñdduen siñdduun
Page 340 and 341:
GU bagiñdduk bagiñddun bagiñddu
Page 342 and 343:
GU giñddukek giñdduken giñdduke
Page 344 and 345:
A neike neikek neiken eike 1 eike 2
Page 346 and 347:
NOR-NORK. AHALERA. IRAGANA NIK IK A
Page 348 and 349:
NOR-NORK. SUBJUNTIBOA. ORAINA NIK I
Page 350 and 351:
NOR-NORK. AGINTERA NIK IK AREK GUK
Page 352 and 353:
GURI duskuk duskun dusku 1 juskuk j
Page 354 and 355:
NOR-NORI-NORK. INDIKATIBOA. IRAGANA
Page 356 and 357:
SUEI nutzuen utzuen gutzuen 1 utzue
Page 358 and 359:
GURI baguskuk 1 baguskun 2 balusku
Page 360 and 361:
GURI giskik giskiñ 1 liskigu 2 lis
Page 362 and 363:
GURI eikek eiken leikegu leikeguk l
Page 364 and 365:
SURI neikisun seikisun geikisun sei
Page 366 and 367:
SUEI daisuen 1 daisuen 2 daisuen da
Page 368 and 369:
NI nau ADITZ TRINKOAK EGON: NOR ORA
Page 370 and 371:
SUEIK sase singosen 1 basengose 2 A
Page 372 and 373:
GU gatos gatosek 1 gatosen 2 gatose
Page 374 and 375:
GU gabitz gabitzak gabitzan gabitze
Page 376 and 377:
GU goies 1 goiesak 2 goiesan 3 giñ
Page 378 and 379:
ORAINA dakitt JAKIN: NOR-NORK. INDI
Page 380 and 381:
A/AREIK dakat 1 jakat 2 jakanat 3 j
Page 382 and 383:
EDUKI: NOR-NORK. INDIKATIBOA. ORAIN
Page 384 and 385:
EROAN (ERAMAN): NOR-NORK. INDIKATIB
Page 386 and 387:
A/AREIK naruen 1 eruan 2 eruen; aro
Page 388 and 389:
AREIK dabitt jabixat jabixenat A/AR
Page 390 and 391:
ARI/AREI darutzet *ERAUTSI: NOR-NOR
Page 392 and 393:
MORFOSINTAXIA 389
Page 394 and 395:
5.1 Sarrera 5 MORFOSINTAXIA Morfosi
Page 396 and 397:
5.3 Perpaus eliptikoak Ahozko hizke
Page 398 and 399:
Aditz laguntzailea fokalizatua den
Page 400 and 401:
Egin ezezko perpausetan ere ager da
Page 402 and 403:
Oixe esan bi nutzule te esan barik
Page 404 and 405:
—Leiru rok liburue? —Klaro leir
Page 406 and 407:
Esa’uskun Bilbo aldea eitteko err
Page 408 and 409:
5.8 Perpaus erlatiboak Iñok esaten
Page 410 and 411:
Oi gure aittejaunei entzundakue ‘
Page 412 and 413:
ESKERON: Eu(k) p’es euke bielduko
Page 414 and 415:
Inoiz aditza ezabaturik: Ni pilloxi
Page 416 and 417:
Gabien, amaiketan ero, akabeta(n) s
Page 418 and 419:
5.10.3.2 ETA SEGITUAN 5.10.3.3 ETA
Page 420 and 421:
5.10.4.5 -T(Z)EKO DENBORAN 5.10.4.6
Page 422 and 423:
5.10.6 NOIZKO 5.10.6.1 -eRAKO 5.10.
Page 424 and 425:
5.10.8.3 ARTEAN Aditz-partizipioa +
Page 426 and 427:
5.11.5 BA-… MODUAN Guk isena bale
Page 428 and 429:
Noren + morure 5.11.7 -EN LETXE 5.1
Page 430 and 431:
hartzen du: Aditza ezabatuz gero, a
Page 432 and 433:
5.12.1 SUBJUNTIBOA 5.12.2 -T(Z)EKO
Page 434 and 435:
Antxe jaleuetatik apartetaarren, au
Page 436 and 437:
Egitura hau Arrasaten eta Eskoriatz
Page 438 and 439:
5.13.10 PORKE 5.14 Perpaus kontzesi
Page 440 and 441:
5.14.6 -TA/-DA ERE 5.14.7 AUNKE Bes
Page 442 and 443:
5.15.2.1.1 -eN BESTEKO 5.15.2.1.2 B
Page 444 and 445:
5.16 Ondorio-perpausak (perpaus kon
Page 446 and 447:
LEXIKOA 443
Page 448 and 449:
6 LEXIKOA Aramaioko lexikoari ere l
Page 450 and 451:
A a: hura. A goguen dauke(t) nik e!
Page 452 and 453:
ai, aixe: ahi, ‘papilla’. Maiñ
Page 454 and 455:
aldemeneko, aldamenekue: aldameneko
Page 456 and 457:
angon bat ero nongon bat: hangoren
Page 458 and 459:
argi-kanpai, argi-kanpaie: goizean
Page 460 and 461:
arrotu: harrotu, ‘envanecerse’.
Page 462 and 463:
astakuma, astakumie: kirten (bruto)
Page 464 and 465:
auskalo!: (intj.) ‘vete a saber
Page 466 and 467:
arres 2: berriz, ‘en cambio’. D
Page 468 and 469:
— Oñddion etxea ekarri dirue erd
Page 470 and 471:
exugu, bexugue: ‘besugo’. An as
Page 472 and 473:
urdiñesko, burdiñeskue: burdinazk
Page 474 and 475:
ebai 1 (ald. ebei): ebaki (ad.). Eb
Page 476 and 477:
auela ikusi auenien sartu sittuan,
Page 478 and 479:
errebentura bat ero mille gause sue
Page 480 and 481:
eskero (ald. askeo, askero, eskeo,
Page 482 and 483:
fardel, fardela: pertsona nagi, jar
Page 484 and 485:
gatzatu, gatzatue: mami. gau, gaba:
Page 486 and 487:
(Ad. dio) gura izan, maite izan. Sa
Page 488 and 489:
ikutu 2: (iz.) ukitu. Orreik ikutut
Page 490 and 491:
Batalloie soluen trintxera joten il
Page 492 and 493:
ixegi: eskegi. ixildu: isildu. Ik.
Page 494 and 495:
jorrai, jorraixe: jorrarako aitzur
Page 496 and 497:
komerixak orduen! / Oiñ, e… bai,
Page 498 and 499:
laiñ: beste, adina. Etxeako lain g
Page 500 and 501:
lexibak useintzuek urteten euen, ba
Page 502 and 503:
olaxen, mariketaka ba arrixek arrix
Page 504 and 505:
mutxikiñ 1, mutxikiñe: mutxikin,
Page 506 and 507:
nundibaittetik: nonbaitetik. Bai, i
Page 508 and 509:
ontzixek altzau: ontziak jaso, harr
Page 510 and 511:
oxiñ 1, oxiñe: putzu. Oxiñe olan
Page 512 and 513:
potxo 2, potxue: patatak sartzeko z
Page 514 and 515:
sarramarra, sarramarrie: hondarrak,
Page 516 and 517:
abie gorrixe, surixe, ero artue ero
Page 518 and 519:
suba, subie: suge. Oin, suba(k) pe
Page 520 and 521:
trangau 1: ‘machacar’. Ote-punt
Page 522 and 523:
tximurruna, tximurrunie: zimur, ‘
Page 524 and 525:
untzunde rauket. / Ango kontuek unt
Page 526 and 527:
ONDORIOAK 523
Page 528 and 529:
7.1 Aramaioko hizkeraren kokagunea
Page 530 and 531:
7.1.1.3 Aditzaren morfologia 1) Egi
Page 532 and 533:
jatorria dutenetan eta zenbait mail
Page 534 and 535:
Bizkaian hitz askotan -au- diptongo
Page 536 and 537:
‘erraz’, takarraran ‘arineket
Page 538 and 539:
Bokalismoa edo kontsonantismoa dela
Page 540 and 541:
Oletan ez dugu holako adizkirik jas
Page 542 and 543:
Oletan mendebaleko araua ondo gorde
Page 544 and 545:
- Mendebaleko euskarak nortasun ber
Page 546 and 547:
ERANSKINA 543
Page 548 and 549:
TESTUAK 545
Page 550 and 551:
8 TESTUAK Aurreko ataletan Aramaiok
Page 552 and 553:
I: Urrengo goxien ee… Salgokue is
Page 554 and 555:
M: Entzunde es. Leirute rauket ori
Page 556 and 557:
G: Bogota edo ortik esan dosu? I: B
Page 558 and 559:
I: Bueno, mesie emoten auela arrapa
Page 560 and 561:
G: Orduen lana eitte(n) san asko? B
Page 562 and 563:
G: Isera(k) pai. B: Bai, isera(k) p
Page 564 and 565:
B: Orduen? Ba, orduen askotan xei l
Page 566 and 567:
B: Bai, bai, bai, bai, amen be bai,
Page 568 and 569:
atzuk emen be kartzela be erun sitt
Page 570 and 571:
8.3 testua Berriemailea: Juan Beiti
Page 572 and 573:
J: Bueltaka, dau, ruuuu! Amatrallau
Page 574 and 575:
Barselona sea kamiñue, Barselona
Page 576 and 577:
G: Oñes? J: Oñes. Joe! Artu gen p
Page 578 and 579:
mortala. Etxetik urteten dauenak at
Page 580 and 581:
G: Cala…, selan esan dosu, Calamo
Page 582 and 583:
- I, Aramaixo! Da ak e, baa…, gu
Page 584 and 585:
BIBLIOGRAFIA 581
Page 586 and 587:
9 BIBLIOGRAFIA Alberdi, J., 1996, E
Page 588 and 589:
_______, (arg.), 1998a, Nafarroako
Page 590 and 591:
_______, 1992, Urduliz eta Gatikako
Page 592 and 593:
Hualde, J. I. & Elordieta, G. & Elo
Page 594 and 595:
Oñederra, M. L., 1990, Euskal fono
Page 596:
Viaplana, J., 1996, Dialectologia.
show all

Aramaioko euskara (azterketa dialektologikoa) Jakintza-arloa ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?