Aramaioko euskara (azterketa dialektologikoa) Jakintza-arloa ...

A) -a + a > -ie: aistie ‘ahizpa’, arrebie, banderie.
B) e > a/r@___: bardiñ, barri, txarri (baina baserri, gerri…).
A) ezaugarria erabatekoa den bitartean (hortaz, arau fonologikoa da), B) hitz batzuetan
bakarrik gertatzen da eta ez dugu arau fonologikotzat hartzen. Azken hau aldaera lexikoetan
sartuko dugu. Baina honek ere badu bere garrantzia, izan ere, hizkera batean barri eta txarri
esateak mendebaleko euskararekin lotzera baikaramatza.
Aurrekoarekin lotuta, beste kontu bat ezaugarrien balioa litzateke: arauez ari garela,
guztiek berdin balio dute? Ala haien arteko hierarkia bat ezarri behar dugu? Ez da kontu
erraza. Gutxienez komeni da bereiztea sistema fonologikoari dagozkion arauak alde batetik,
eta fonetikari dagozkionak, bestetik.
Arauak, bestalde, ez dira bakarrik gertatzen, “elkarren eraginpean daude eta
interesgarria litzateke sistema ikertzea gero erkatu ahal izateko” (Gaminde 2002: 14). Honek
lotura du arau fonologikoen ordenarekin. Arauak modu batean ordenatu edo beste batean
ordenatu, emaitzak desberdinak dira. Elkarren artean ordenaturik daude, beraz. Adibide bat
emango dugu: Aramaioko alabie, alkatie, ogixe eta lagune hitzak azaltzeko hainbat arau
formulatu beharra daukagu, eta ordena jakin batean. Honako hauek dira arauak:
(1) a > e / __a
(2) ø > x / i__a
(3) e > i / __a
(4) a > e / i, u (C)__
/alaba-a/ /alkate-a/ /ogi-a/ /lagun-a/
(1) alabea ——— ——— ———
69