Detrez De sloop van Joegoslavië - Linkeroever uitgevers

len). In de meeste gevallen ging het daarbij om een Kroatisch-Bosnjakse of Servisch-Bosnjakse
bipolariteit. Hierdoor hadden conflicten tussen Bosnjakken en Kroaten en Bosnjakken en Serven een
grotere kans om voor te komen dan conflicten tussen Kroaten en Serven en kon Bosnië makkelijker
onder Kroaten en Serven verdeeld worden in etnisch min of meer homogene gebieden dan onder
Bosnjakken en Kroaten of Bosnjakken en Serven.
Een laatste gevolg van de migratie binnen Bosnië is dat in veel steden een andere etno-culturele groep
de (absolute of relatieve) meerderheid vormt dan op het omliggende platteland. Dit is in 29 van de 109
districten het geval. In twaalf districten is er een overwegend Bosnjakse stad in een overwegend
Servische omgeving; in acht districten een overwegend Bosnjakse stad in een overwegend Kroatische
omgeving; in zeven districten een overwegend Servische stad in een overwegend Bosnjakse omgeving;
in slechts één dictrict is er een overwegend Servische stad in een overwegend Kroatisch omgeving en in
slechts één ander district is het omgekeerde het geval.
Al deze ontwikkelingen, hoe diffuus ook, versterkten op een of andere manier de tegenstellingen
tussen de stad en het platteland. Terwijl op het platteland de toenemende etnische homogenisering
leidde tot de vervreemding van de diverse etno-culturele gemeenschappen van elkaar, droeg de heterogenisering
van de stedelijke bevolking - vooral in grotere steden als Sarajevo en Tuzla - bij tot een
grotere tolerantie en tot de ontwikkeling van een civiel "Bosnisch" of "Joegoslavisch" nationaal bewustzijn,
dat prevaleerde op het etnische (al is het overdreven te stellen dat elk gevoel voor etnische Zugehörigkeit
verdween; vooral onder de "verse" immigranten was dat niet het geval). In ieder geval bleef
het veel geroemde fenomeen van de etnisch gemengde huwelijken hoofdzakelijk beperkt tot de steden:
in Bosnië in zijn geheel waren 12 percent van de huwelijken gemengd, wat niet uitsteeg boven het
Joegoslavische gemiddelde; in Sarajevo waren 28 percent van de huwelijken gemengd, minder dan in
Kroatische steden als Pakrac en Vukovar. De Serven gingen de meeste gemengde huwelijken aan, de
Bosnjakken het minst. (Bougarel 1996: 7)
De relatie tussen stad en platteland is op de Balkan altijd complex en contradictorisch en wordt
dikwijls getekend door wantrouwen en vijandigheid. De snelle modernisering van de samenleving na
de Tweede Wereldoorlog leidde tot het ontstaan van een kosmopoliti-
255