Detrez De sloop van Joegoslavië - Linkeroever uitgevers

Geschiedenis van de Serven (in het Hongaars; Duitse vertaling: Geschichte der Serben, Budapest
1878), waarin hij de stelling verdedigde dat de Slavische bevolking in Bosnië oorspronkelijk Servisch
was. Tegen samenwerking met de Kroaten en "kroatisering" van de moslims had hij minder bezwaren:
Bosnjakken en Kroaten samen wogen op tegen de Servische meerderheid. Von Kállay wilde
aanvankelijk niet alleen de moslims, maar ook de Kroaten en de Serviërs een Bosnische nationaal
bewustzijn (als katholieke, resp. orthodoxe Bosnirs) bijbrengen, om zo de hele Bosnische bevolking te
isoleren van het Kroatische, Servische en Joegoslavische nationalisme, maar hij had alleen bij de
moslims succes. (Malcolm 1994: 147-9)
Het is overdreven te stellen dat von Kállay de Bosnjakken "uitgevonden" heeft. Hij heeft ingespeeld
op een al bestaande ontwikkeling. De identificaties "Kroaat/katholiek" en "Serf/orthodox" maakten het
voor de moslims moeilijk om zichzelf als Kroaat of Serf te zien. De moslims leefden in compacte
massa's in Bosnië (en de Sandžak) en hadden een eigen, lange en rijke culturele traditie. Ze hadden
tegenover Serven en Kroaten, zowel binnen het Habsburgse rijk als in het kader van de rivaliteit van dit
rijk met Servië, eigen collectieve belangen te verdedigen. Von Kállay reikte hun iets aan wat de theorie
en de praktijk van een nationale ideologie kon zijn: een Bosnische vlag en een Bosnisch wapenschild;
het woord Bošnjak gebruikt als etnoniem, dat uiteindelijk alleen op de Bosnische moslims van
toepassing was; een "verhaal" waarin de "ontmoeting tussen Oost en West" en de Bogomilen een
belangrijke plaats innamen; het gebruik van iets als een Bosnische taal; wetenschappelijk onderzoek dat
de these van een Bosnische natie schraagde, enz.. (Kraljačić, 1987: 210-272) Von Kállay's opvattingen
over de Bosnische natie waren in geen enkel opzicht idioter - en natuurlijk ook niet vernuftiger - dan
die van Garašanin over de Servische natie of die van Starčević over de Kroatische. Weliswaar was von
Kállay zelf geen Bosnische moslim, maar ook Garašanin's Načertanije was grotendeels door een Pool
en een Tsjech geschreven. Op lange termijn heeft von Kállay's nation building een beslissende bijdrage
geleverd tot de nationale bewustwording van de Bosnjakken.
De Bosnische kwestie heeft zodoende aan de ene kant de tegenstellingen tussen Kroaten en Serven in
het Habsburgse rijk nog aangescherpt: voor het eerst stelde zich het probleem "van wie" Bosnië was in
alle scherpte; aan de andere kant heeft ze ook het Joegoslavische nationalisme een duw in de rug
67