Detrez De sloop van Joegoslavië - Linkeroever uitgevers

hoorde binnen het Habsburgse rijk formeel tot Hongarije; Servië maakte deel uit van het Osmaanse rijk.
Het Illyrisme was een Joegoslavische ideologie, die haar naam ontleende aan de Illyriërs, een obscuur
volk dat in de oudheid het westelijk deel van het schiereiland bevolkte. Deze Illyriërs werden als de
gemeenschappelijke voorouders van alle Zuidslaven beschouwd. Van 1809 tot 1814, onder Napoleon,
waren de Habsburgse Zuidslavische gebieden ondergebracht in de Provinces illyriques; de hoofdstad
was Ljubljana. Janko Drašković (1770-1856) zette in 1832 zijn ideeën uiteen over een "Groot-Illyrië",
dat ongeveer het huidige Kroatië en Slovenië moest omvatten en administratieve autonomie moest
genieten binnen het Habsburgse rijk; deze Zuidslavische deelstaat zou ook zijn eigen taal hebben. De
leider van de Illyrische beweging, Ljudevit Gaj (1809-1872), deed veel voor de ontwikkeling van die
gemeenschappelijke "Illyrische" taal, maar achtte het gebruik van de etnoniemen Kroaten, Serven enz.
wel gerechtvaardigd. (Banac 1984: 78) In 1841 werd een Illyrische partij opgericht als reactie op Hongaarse
wetten die het Hongaars als officiële taal ook in Kroatië wilden opleggen. (Kann & David, 1984:
265-66) De "Joegoslavische" dimensie van het Illyrisme, die onder meer tot uiting kwam in de poging
om een gemeenschappelijke standaardtaal te creëren, was in grote mate bedoeld om de culturele en
politieke weerbaarheid tegen de Hongaarse dominantie en het Habsburgse centralisme te vergroten.
De Slovenen distantieerden zich al vroeg. Slovenië behoorde tot het Oostenrijkse deel van het
Habsburgse rijk en had niet met magyarisering, maar met verduitsing te kampen; daarnaast stond het
idioom dat in Slovenië gesproken werd ver van het što-kavische dialect dat Kroaten en Serven als
uitgangspunt voor hun gemeenschappelijke standaardtaal gekozen hadden. De Slovenen streefden naar
de eenmaking binnen het Habsburgse rijk van de zes door Slovenen bewoonde historische en/of
administratieve gebieden, die politiek en sociaal gedomineerd werden door Duitstaligen, Italianen en
Hongaren. Voor zover dit kon gebeuren in samenwerking met de andere Habsburgse Zuidslaven en
binnen een Zuidslavische Habsburgse deelstaat - of, later, een onafhankelijke Zuidslavische staat -
waren ze bereid de Joegoslavische idee te steunen. Omdat ze nooit een eigen staat gehad hadden die
kon "hersteld" worden - het schimmige Karantanië buiten beschouwing gelaten - baseerden zij hun
nationlisme meer op taal en cultuur dan op historische rechten.
58