Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

HOOFDSTUK IV
DE PSYCHOLOGISCHE FACTOREN BIJ
HET SPEL DER DIEREN
w if ^ EN ernstige studie van de spelen der
ij—d dieren moet wel tot de conclusie leiden,
II Ji daarbi J> evenals bij het geheele leven
^ der dieren, de erfelijke aandriften, de instincten,
de hoofdrol spelen, maar dat daarnaast
ook gevoelens en affecten optreden, zoodat de
aangeboren vermogens niet het geheele zieleleven
uitmaken. Wat von Lucanus van de vogels zegt,
geldt van alle hoogere diersoorten. Zij kennen
vreugde en leed, kunnen haten en beminnen. Daarenboven
leeren zij door allerlei ervaringen en weten
deze verworven kennis op tijd te gebruiken. Wel
mist het dier het vermogen om te denken of te oordeelen,
maar evenmin is het een reflexmachine;
want een machine werkt altijd gelijkmatig, precies
op dezelfde wijze en kan nimmer zelfstandig de
handelingen wijzigen, noch ze in overeenstemming
brengen met bepaalde omstandigheden. De dieren
bezitten daarentegen intellectueele vermogens en
daardoor een zekere speelruimte tot zelfstandige,
individueele werkzaamheid. Zoo worden vogels in
streken, waar zij door de vervolging van den
mensch veel te lijden hebben, schuw en voorzichtig,
terwijl zij in andere streken, waar zij niet gejaagd
worden, vertrouwelijk en zonder vrees zijn.
Hetzelfde kan men bij Schillings en verschillende
andere reizigers van velerlei in het wild levende
dieren lezen.
Toegegeven dus, dat althans de hoogere die-