Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

116 HOOFDSTUK IV
straatjongens en opgewonden studenten. Vervolgens
treedt de wensch op, andere levende wezens te
onderwerpen, waartoe de jacht- en kampspelen
moeten dienen. Weer op andere wijze openbaart
zich de zucht naar toeeigening, onderwerping en
beheersching in de spelende bouwkunst, de verpleegspelen
en de nieuwsgierigheid, want dit laatste
is niets anders dan een zich geestelijk toeeigenen
en beheerschen. De nabootsingsspelen zijn
vol van de vreugde aan het mededingende ,,ook
kunnen", en de paringsspelen vormen, afgezien
van de vreugde over eigen flinkheid, een streven
naar succes bij en overheersching van het wijfje.
Indien nu de vreugde van het kunnen, dus het
genot van het machtsbewustzijn, het psychologische
fundament van alle spelen vormt, komt men
tot de hoogste psychische ontwikkeling, tot zijn
feitelijke idealiseering, door op het begrip der
schijnwerkzaamheid te letten. Objectief beschouwd,
is elk spel een schijnwerkzaamheid, want het bestaat
uit een werking van instincten, waartoe de
eigenlijke, de reeele aanleiding, waarop zij berekend
zijn, ontbreekt. Subjectief is het spel echter volstrekt
niet altijd een schijnwerkzaamheid, want in
zijn oorspronkelijken vorm is bij het spel ,,van het
doen als of/' van ,,het spelen van een rol ,r nog
volsterkt geen sprake/' Alleen als het, b. v. een
jachtspel, dikwijls herhaald wordt, mag men,
althans bij intelligente dieren, zulk een bewustzijn
van een rol te spelen veronderstellen, b.v. een hond.
die met een stuk hout speelt en daarbij doet alsof
hij een jachtbuit te pakken heeft, of de papegaai
die zelf met zijn snavel tegen de tralies klopt en dan
,,binnen" roept. Daar dit ,,doen alsof" in de meeste
gevallen niet kan worden bewezen, heeft het