Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

44
HOOFDSTUK II
aanwezig is. Zclfs bij volwassenen kan men iets
dergelijks waarnemen. De geleerde, die den geheelen
dag ingespannen gcestclijken arbeid verricht heeft,
somtijds in zulke mate, dat hij niet verder in staat
is zich met ernstig werk bezig te houden, gaat tot
ontspanning 's avonds een kaartje leggen, waarbij
hij zich onmiddellijk, ter wille van het spel, in zeer
ingewikkelde problemen verdiept. ,,Indien men/'
zegt Lazarus, ,,de verstandelijke overwegingen bij
een enkel partijtje Skat nauwkeurig zou analyseeren,
zou men zeer verbaasd staan over den vergelijkender
wijze overdadigen rijkdom aan intellectueelen
arbeid." Hier is zeker geen sprake van een
overschot aan geestelijke energie, ontstaan doordat
zij langer dan gewoonlijk in rust heeft verkeerd.
Evenmin is dit het geval als de bankier, de veldheer,
die dag in dag uit tot het uiterste tegen de
luimen der fortuin heeft te strijden, zich 's avonds
en somtijds tot diep in den nacht aan het hazardspel
overgeeft, waarbij hij, zwevend tusschen hoop
en vrees, nogmaals dezelfde affecten op zich laat
inwerken. Carr wil Spencer's theorie zoodanig wijzigen,
dat in plaats van een voorradige, opgezamelde
kracht, de voorwaarden treden, die een overvloed
van kracht gemakkelijk en snel doen optreden.
Dit is ook de meening van Kirkpatrick en
andere moderne onderzoekers. Het is dus iets geheel
anders dan Spencer bedoelt; want daarbij is geen
lange rustperiode, zooals bij den laatste, noodzakelijk,
maar men kan zich de zaak zoo voorstellen,
b.v. bij het hierboven genoemde spelende katje, dat
bij bepaalde uitwendige prikkels van het zenuwstelsel
onmiddellijk door de betreffende motorische
centra energie wordt aangevoerd, die tot ontlading
aanspoort. Deze uitwendige prikkels kunnen zoo-