Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

134
HOOFDSTUK VI
niet van vooroefening kan gesproken worden, maar
het om een na-oefening, of zooals Claparede opmerkt,
een verdere ontwikkeling, te doen is. Dit is
in overeenstemming met de aanvullingstheorie van
Konrad Lange, volgens welke het spel niet bestemd
is om nieuwe vermogens, welke dus nog niet bestonden,
tot ontwikkeling te brengen, maar om sluimerende
krachten gelegenheid te geven zich te ontladen.
Zoo ook is het kunstgenot, het edelste en
belangrijkste spel der volwassen menschen, van
groote biologische en sociale waarde. Lange wijst
er op, hoe bij de uitoefening van het dagelijksch
beroep slechts enkele, weinige krachten van den
menschelijken geest, en die nog op eenzijdige wijze,
in beslag worden genomen. Tallooze gevoelens, die
in den mensch aanwezig zijn, kan hij nooit bij het
vervullen van zijn dagtaak tot uiting brengen. Dit
nu zou op het geheele menschelijke geslacht een
noodlottigen invloed uitoefenen, als niet in de
kunst een middel was gegeven om dit gebrek te
verhelpen. Zoo zou men hier Schiller's beroemde
uitspraak kunnen aanhalen, ,,dat de mensch slechts
in het spel geheel mensch is."
Vraagt men naar het meest algemeene psychische
verschijnsel, waarvan het spel vergezeld gaat, dan
moet als zoodanig het lustgevoel genoemd worden.
Roloff wijst er op, dat een onbepaalde speeldrang
niet in staat is de verschillende bij het spel optredende
reacties te verklaren, maar dat dit wel kan
door ,,een algemeenen, van lust vervulden aandrang
tot werkzaamheid der organen en krachten aan te
nemen, welke aandrang nu eens door centrale opwekking,
dan weer door erfelijken aanleg, een derden
keer door uitwendige prikkels in werking
treedt." Wel noemt Wundt daarnaast nog de nei-