Beeldvorming van VROUWEN & MANNEN IN DE ... - igvm - Belgium

110
Reclamecodes m/v
wEtgEving:
vrijhEiD van mEningsuiting En antiDiscriminatiE
Op geen enkel moment verwijst de JEP, noch in haar reglement, noch in haar beslissingen, naar
de notie van vrije meningsuiting. Op de website van de Raad voor de Reclame is daar evenmin
een reflectie te gronde over te vinden. De JEP stelt enkel, in algemene termen en in navolging
van de IKK-code, artikel 1 §1, dat reclame ‘legaal’ moet zijn.
De Belgische Grondwet bevat twee artikels met betrekking tot de vrijheid van meningsuiting
en de vrijheid van drukpers:
‘Art. 19: De vrijheid van eredienst, de vrije openbare uitoefening ervan, alsmede de vrijheid
om op elk gebied zijn mening te uiten, zijn gewaarborgd, behoudens bestraffing van de
misdrijven die ter gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden worden gepleegd.
Art. 25: De drukpers is vrij; de censuur kan nooit worden ingevoerd; geen borgstelling kan
worden geëist van de schrijvers, uitgevers of drukkers. Wanneer de schrijver bekend is en zijn
woonplaats in België heeft, kan de uitgever, de drukker of de verspreider niet worden vervolgd.’
Dit belet de Belgische overheid echter niet om bijvoorbeeld radio- en televisieomroepen aan
een systeem van vergunningen te onderwerpen, en evenmin om een type van reclame te
verbieden, zoals sinds 1999 het geval is voor tabaksreclame.
De vraag hierbij is echter of een reclamebeeld wel een mening kan uiten, en of reclamebeelden,
bijgevolg, al dan niet onder de grondwettelijk gewaarborgde vrijheid van meningsuiting
vallen. Als we het hoogst opmerkelijke vonnis met betrekking tot een cartoon op de cover van
het antiglobalistische maandblad MO* (maart 2006) bekijken, dan lijkt alles erop te wijzen dat
cartoons geen mening uiten:
‘De afbeelding op de cover kan niet worden beschouwd als de rechtstreekse uiting van een
gedachte of mening in de betekenis die de artikelen 19 en, derhalve, 25 van de gecoördineerde
Grondwet aan die uitdrukking hechten. Artikel 25 verwijst immers uitdrukkelijk naar “de schrijver”.
De afbeelding die werd gebruikt op de cover is niets anders dan een voorstelling van een
persoon en geen geschrift, waarop het uitzonderingsregime dat op de drukpersmisdrijven van
toepassing is, geen uitwerking heeft.’ 57
Als cartoons met al dan niet bekende personen in beeld, in al dan niet vernederende en/of
lasterlijke poses en/of associaties in woord of in beeld, door een rechter geen ‘geschrift’ kunnen
worden genoemd, zoals verstaan in artikel 19 en 25 van de Belgische Grondwet, dan lijkt
alles erop te wijzen dat advertentiebeelden evenmin geschriften kunnen worden genoemd,
en vallen ze derhalve niet onder de grondwettelijk gewaarborgde vrijheid van meningsuiting.
Reclame toont, vaak nog meer dan cartoons, alleen maar voorstellingen van personen, en
geen tekst.
In het licht van bovenvermeld vonnis zou het al of niet censureren/beperken van reclameinhouden
met andere woorden niet kunnen worden belet door zich te beroepen op de vrijheid
van meningsuiting. Volgens de letter van de wet, zoals gelezen in bovenstaand vonnis, kan
reclame niet eens een mening uiten. Maar daarmee is ook meteen gezegd dat, met bijvoorbeeld
de voorstelling van een vrouw als stoeipoes op de motorkap, de adverteerder onmogelijk
de mening kan uiten dat alle vrouwen stoeipoezen zijn, laat staan moeten zijn.
Dit betekent echter niet dat alles mogelijk is in reclame. Net zoals in cartoons blijven laster
en eerroof in reclame strafbare feiten. De zaak Rent a Wife heeft bovendien aangetoond dat
adverteerders op basis van inbreuken op de Belgische antidiscriminatiewet kunnen worden
vervolgd, zelfs als zij niet aanwijsbare personen van een bepaald geslacht betreffen. De rech-