Beeldvorming van VROUWEN & MANNEN IN DE ... - igvm - Belgium

26
Effectenonderzoeken
opleiding: hoe hoger de opleiding, hoe tevredener de vrouwen zijn over hun algemene verschijning.
Opleiding blijkt dan weer nauwelijks een rol te spelen in de tevredenheid over specifieke
lichaamsdelen. Vrouwen met een hogere Body Mass Index (BMI) zijn minder tevreden
over lichaamsonderdelen, maar dit uit zich niet in een lagere tevredenheid over hun algemene
verschijning. Met andere woorden, vrouwen met een grotere lichaamsomvang zijn even tevreden
over hun algemene verschijning als andere vrouwen. Ze hebben het alleen wat moeilijker
met bepaalde lichaamsdelen. Bovendien blijkt niet zozeer de BMI, maar wel de eigenwaarde
een belangrijke rol te spelen in de tevredenheid. Vrouwen met een hogere eigenwaarde zijn
duidelijk meer tevreden over hun lichaam, en alle aspecten daarvan, dan vrouwen met een
lagere eigenwaarde.
In het leven van een volwassene zijn er echter omstandigheden denkbaar waarbij het gevoel
van eigenwaarde verkleint. We denken aan tegenslagen, relatiebreuken, werkloosheid, enzovoort.
De volwassene wordt dan, ook al is het slechts tijdelijk, gevoeliger voor vergelijking, in
casu voor vergelijking met de standaarden en ideaalbeelden in advertenties. 34 Maar net zoals
bij jongeren en jongvolwassenen die worden geconfronteerd met ideaalbeelden in de media,
is hier de vraag hoe lang dat ‘tijdelijke’ effect duurt. Verdwijnt het negatieve effect inderdaad
enige tijd nadat is weggekeken van de advertenties? Of is er sprake van een cumulatief effect?
In onze maatschappij kan men immers slechts moeilijk van advertenties wegkijken, tenzij
men zich opsluit en afsluit van alle media. Of moet de vraag ook hier anders worden gesteld?
Misschien zoeken personen met een lager zelfbeeld of eigenwaarde net die advertentiebeelden
waarin ideale modellen worden getoond.
Het Belgische onderzoek van Mortelmans geeft ook hier verduidelijking. 35 Vrouwen met een
hogere eigenwaarde lezen veel minder sensatiebladen en glossies dan vrouwen met een
lagere eigenwaarde. Vrouwen met een lagere eigenwaarde kijken vaker naar lichaamsgeorienteerde
televisieprogramma’s, met inbegrip van erotische programma’s, en noemen vaker
fysieke bronnen voor hun zelfwaardering, zoals lichaamsgewicht, figuur en soepelheid van het
lichaam. Vrouwen met een hogere eigenwaarde zeggen hun eigenwaarde vooral te ontlenen
aan persoonlijke of maatschappelijke bronnen van zelfwaardering, zoals hun intieme relatie
en hun werksituatie.
Een aantal onderzoekers meent dat de invloed van reclame en de media op het slankheidsideaal
een stap verder gaat. Ze zien een verband tussen reclame en media en het ontwikkelen
van anorexia nervosa en andere eetstoornissen, zoals boulimie. 36 Maar tot nog toe wees geen
enkel empirisch onderzoek op een direct causaal verband tussen beide. Nancy Etcoff beschuldigt
auteurs zoals Hilde Bruch en Naomi Wolf dan ook van paniekzaaierij. ‘Het is niet “doodgemakkelijk”
om anorexia nervosa of boulimie te ontwikkelen. Het gaat om ingewikkelde,
ernstige stoornissen met tal van oorzaken […].’ 37
cumulatieve effecten
De cumulatieve effecten bepalen van een zo alomtegenwoordig fenomeen als reclame blijft
een hachelijke onderneming, temeer daar telkens rekening moet worden gehouden met een
complex geheel van factoren, zoals leeftijd, geslacht, sociale achtergrond, opleiding, mate van
eigenwaarde en al dan niet tijdelijke veranderingen en verlangens in iemands leven.
Bovendien moet in de discussie over sociale vergelijking en de effecten daarvan ook rekening
worden gehouden met de notie van zelfmonitoring. 38 Er is steeds sprake van individuele variatie
in het verlangen of de neiging om zichzelf met anderen te vergelijken, hetzij met reële personen
dan wel met personen die in reclame al dan niet geïdealiseerd in beeld komen. Individuen die
hoog scoren op het vlak van zelfmonitoring houden over het algemeen meer rekening met
sociale informatie, en in het bijzonder met normen die vertellen hoe individuen zich moeten