Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

voldoende ruimte binnen bestaande bestel en regels?
als “de jongens uit de Hoeksche Waard”. Omdat de laatsten hun diploma op gegeven
moment dichter bij huis konden halen, transformeerde het Zuiderpark in
korte tijd tot een school met een concentratie van ‘overbelasten’ uit de meest
kwetsbare buurten. Dezelfde ontwikkeling deed zich ook elders voor. Het gaat dan
vaak hard: hoger opgeleide ouders halen hun kind van een school die slecht
bekend staat en de ene ouder volgt het voorbeeld van de ander. Het resultaat is een
leegloop van scholen: een massaal vertrek van de betere leerlingen en het achterblijven
van de meest kansarme kinderen, “kinderen waar niemand die beslissing
voor neemt”.
Volgens onderzoeker Bowen Paulle (2005) leidt een te grote concentratie van
‘overbelasten’ die weinig sociale vaardigheden hebben meegekregen tot onrust en
zelfs chaos op scholen. De schoolomgeving is daarmee medebepalend voor de
slaagkans van de ‘overbelasten’. Zijn waarnemingen en conclusies worden onderschreven
door schooldirecteuren. De gevolgen van uitval lijken zich bovendien
niet te beperken tot de uitvallers zelf. Kinderen van uitvallers presteren veelal
slechter dan kinderen van ouders met een hoger opleidingsniveau. De scheiding
met de bijbehorende uitval zet zich zo door de generaties heen voort. Of, zoals een
docent met vele jaren frontlijnervaring het uitdrukte: “Volgens mij is het
vmbo/mbo-verhaal grotendeels een sociaal-economisch verhaal. ... Ik krijg nu
kinderen van ouders die ik vroeger in de klas had zitten en er is eigenlijk niets
wezenlijks veranderd.” Er ontstaat een zelfsluitende tendens, waarbinnen leerlingen
een selectieve ervaring opdoen met toekomstperspectieven, manieren van
denken en doen en attitudes ten aanzien van scholing.
Die ongewenste ontwikkeling wordt versluierd, omdat in de talloze analyses
en verhandelingen over segregatie de nadruk voortdurend wordt gelegd op
etnische scheidslijnen binnen het basisonderwijs. De begrippen witte en zwarte
basisschool zijn zodoende een vast deel van het onderwijsjargon geworden.
De segregatie doet zich, mede door de relatief vroege uitsplitsing van leerwegen
op 12-ja rige leeftijd, in nog sterkere mate voor in het voortgezet onderwijs
(oecd 2006a). Eerder, in hoofdstuk 1, wezen we echter al op het statistische gegeven
dat de hogere schooluitval onder ‘allochtonen’ niet of nauwelijks verklaard
lijkt te worden door etniciteit als zodanig, maar veeleer door het lage opleidingsniveau
van de ouders en een laag aanvangsniveau bij de overgang naar het vmbo.
Maar de zwart-witdiscussie over basisscholen vernauwt de blik in te sterke mate.
Het gebrek aan contact tussen ‘overbelaste’ en ‘normale’ leerlingen wordt door
onze gesprekspartners namelijk als een van de meest aangrijpende problemen in
het huidige (v)mbo-onderwijs gezien (box 4.3) (Rinnooy Kan 2007).
105