Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

aanbevelingen
een bestuursvoorzitter het krachtig uitdrukte: “Als ik achter mengen ga staan, kan
ik net zo goed opstappen.”
Aan dit fatalisme wordt vermoedelijk bijgedragen door enige mythologie rond
artikel 23 van de Grondwet. Het beeld van dit artikel is dat schoolkeuze onschendbaar
is en dat scholen zelf mogen bepalen wie zij wel en niet toelaten. Het is mede
deze interpretatie van artikel 23 die een doorbraak dwarsboomt. Het is echter de
vraag of artikel 23 werkelijk zo’n onoverkomelijke belemmering is voor het beïnvloeden
van leerlingstromen. Formeel is dat in ieder geval niet zo, zoals ook de
Onderwijsraad benadrukt. Het is primair de vrijheid van richting (denominatie)
die in het artikel verankerd ligt. 7 Het artikel verbiedt geen regulering van leerlingstromen
of andere maatregelen die populaties van scholen kunnen beïnvloeden.
Ook het beperken van de schoolkeuze wordt in principe niet onmogelijk gemaakt
door artikel 23. Internationale verdragen en discriminatieverboden staan aparte
wachtlijsten voor autochtonen en allochtonen niet toe, maar er is geen enkele
belemmering voor aparte wachtlijsten voor leerlingen met of zonder onderwijsachterstanden,
of voor aparte wachtlijsten voor leerlingen uit lagere of midden/
hogere sociaal-economische klassen.
Het genoemde fatalisme wordt – in ieder geval – ook gevoed door onbekendheid of
onwetendheid van met name ouders. Ze zijn zich beperkt bewust van hun rechten
waar het betreft de schoolinschrijving (box 8.3). Veel ouders, in het bijzonder van
‘overbelaste’ leerlingen, willen of kunnen waarschijnlijk ook niet de strijd aangaan
met een school die op oneigenlijke gronden toelating weigert. Concentratie en
leegloop ontstaan ten dele doordat hoog opgeleide ouders handiger zijn in zodanige
benutting van de regels dat hun kinderen op ‘de goede scholen’ komen, dan
laag opgeleide of sterk ‘overbelaste’ ouders (zie ook box 8.3). Dit gebrek aan kennis
vindt de Raad onwenselijk. De aanbeveling ligt dan ook voor de hand: de overheid
moet zoveel mogelijk bevorderen dat alle betrokkenen hun rechten en plichten
kennen. Dit zal de kansen op betere menging ten goede komen.
Maatregelen gericht op meer menging
Binnen de Grondwet is dus meer mogelijk dan wel wordt gedacht. De vraag is
vervolgens hoe binnen dit grondwettelijk kader praktisch te handelen. In het
huidige beleid is er geen sprake is van landelijke aansturing of dwang, maar wordt
op gemeentelijk niveau regie gevoerd in de vorm van een verplichting tot ‘Op
Overeenstemming Gericht Overleg’ (oogo). Doel van dit overleg is tot afspraken
te komen tussen gemeente en scholen over het tegengaan van een ongewenste
concentratie en/of leegloop. Met dit beleid zijn er echter problemen.
Ten eerste is de gemeente misschien wel het beste niveau voor regie als het gaat
om het basisonderwijs, maar niet als het gaat om voortgezet onderwijs. De scheiding
van ‘overbelaste’ en ‘normale’ leerlingen voltrekt zich over gemeentegrenzen
251