Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

toetsing en verdieping
Het begrip ‘ouderbetrokkenheid’ is echter breed. Wat is het precies in ouderbetrokkenheid
dat zo gunstig uitpakt? En welke mechanismen liggen daaraan ten
grondslag? Men kan drie vormen van ouderbetrokkenheid onderscheiden: participatie,
communicatie en stimulatie (vgl. Dom 2004). In geval van participatie
worden ouders formeel betrokken bij medezeggenschapsraden maar ook informeel
bij activiteiten zoals koffieochtenden en computerlessen voor ouders. In
geval van communicatie gaat het om formele rapportbesprekingen en ouderavonden,
maar ook informele gesprekken tussen ouders en bijvoorbeeld de docent.
Stimulatie betreft alles wat ouders thuis doen om hun kinderen optimaal voor te
bereiden op school en hen te helpen met huiswerk, maar ook om te zorgen dat ze
op tijd op school zijn en zich op school gedragen zoals van hen wordt verlangd.
Vooral de derde vorm – stimulatie – is belangrijk voor betere schoolprestaties en
minder uitval. Al op de basisschool doen kinderen het beter als hun ouders thuis
voorlezen, structuur bieden en waarden overdragen die ook dominant zijn op
school. Het gaat hier om de min of meer spontane en vanzelfsprekende congruentie
tussen het gedrag van ouders en het schoolklimaat. Die heeft een gunstig effect
op schoolprestaties: leerlingen hoeven minder ‘om te schakelen’, begrijpen de
leraar en de regels op school beter en worden thuis op cognitief en sociaal vlak
optimaal voorbereid en ondersteund (zie Epstein 2001, Autar et al. 1996, Lopez
et al. 2001, Mattingly et al. 2002, Desforges en Abouchar 2003, Smit et al. 2007).
Dit congruentie-effect verklaart mede waarom ‘overbelaste’ jongeren vaak minder
goed presteren. De waarden van veel scholen zijn immers die van de middenklasse.
‘Normale’ jongeren zijn vaak nog voordat ze naar school gaan al goed voorbereid; ze
zijn bijvoorbeeld al ‘geletterd’ nog voordat ze leren lezen en hebben de ‘juiste’ sociale
en emotionele ontwikkeling doorgemaakt. In hun verdere schoolcarrière plukken ze
de vruchten van deze continuïteit en congruentie tussen thuis en school. Bij ‘overbelaste’
jongeren is daarentegen sprake van een ‘kloof’ tussen de thuiscultuur en
school. Scholen leggen ‘de schuld’ daarvoor vaak bij de ouders. Zij wijten onderwijsachterstanden
aan onwil of onvermogen van deze ouders om hun kinderen goed
voor te bereiden. Jungbluth stelt dat deze verklaring neerkomt “op het terugspelen
van de hulpeloosheid van het onderwijs naar de ouders” (Jungbluth 1996: 59).
Stimulatie kan ook een meer bewust actieve vorm aannemen. Ouders ondersteunen
in woord en daad hun kinderen bij hun schoolsucces, bijvoorbeeld bij het
leren voor een proefwerk, het schrijven van een werkstuk, en door middel van
praten over school. Dergelijk ondersteunend gedrag wordt eerder aangetroffen bij
’normale’ ouders. Veel ‘overbelaste’ ouders kunnen vanwege hun eigen achtergrond,
of gebrek aan tijd vanwege de alom aanwezige chaos in hun directe omgeving
hun kinderen niet adequaat ondersteunen bij schoolwerk, ook als zij dit wel
zien als een belangrijke taak (Van den Berg, 2007 ).
173