Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

gaat dat goed, maar, zo laten veld- en literatuuronderzoek zien, er is behoefte aan
zowel (a) een integrale aanpak als (b) een breder en scherper blikveld.
3.4.1 behoefte aan integrale aanpak
wat hebben ‘overbelasten’ nodig?
De landelijke overheid onderkent dat alleen een omvattende vsv-aanpak effect kan
hebben: “De kern is dat de oorzaak niet is terug te brengen tot één of twee sterk
verklarende factoren en dat zelden één gebeurtenis de oorzaak is van uitval maar
meestal een keten van gebeurtenissen, die soms al heel vroeg in de leerloopbaan
begint” (ocw 2006: 1). Haagse politici en ambtenaren doen een groot aantal
verstandige voorstellen, maar slagen er niet in een integraal beleid te formuleren.
De frontlijn voelt zich daardoor miskend: “Die mensen achter de bureaus schrijven
mooie plannen, maar kom eens praten.” Beleidsmakers weten zich echter
gehandicapt door de complexe besturing van de verkokerde en gelaagde overheidsmatrix.
Een korte schets daarvan laat geen twijfel over hun uitdaging bestaan.
Een monosectorale aanpak van een multisectoraal probleem: het is de korte
samenvatting van een van de voornaamste oorzaken voor de ineffectieve aanpak
van voortijdig schoolverlaten. Met name de problematiek van ‘overbelasten’ heeft
een groot aantal oorzaken. Schooluitval is daarom maar ten dele door scholen
oplosbaar (box 3.3). In feite gaat het veelal om maatschappelijke uitval en is een
veel bredere aanpak een absolute noodzaak. Desondanks vindt de vsv-aanpak
voornamelijk plaats binnen de afzonderlijke kokers van Onderwijs en – meestal na
het uitvallen – van Jeugd en Gezin (j&g), Welzijn, Wonen, Werken & Integratie
(wwi) en tenslotte Sociale Zaken & Werkgelegenheid (szw) en Justitie, of hoe
hun gemeentelijke en provinciale tegenhangers ook mogen heten. De bestuurlijke
kokers en lagen vormen zich tot een matrix van grote complexiteit, waarbij een
groot aantal (overheids)organisaties is betrokken – lokaal (op stadsdeelniveau
zelfs), provinciaal (zoals Bureau Jeugdzorg) en nationaal (verschillende ministeries).
Dat levert allerlei coördinatieproblemen op. “We moeten bijvoorbeeld twee
wethouders laten samenwerken: die van Welzijn en die van Onderwijs. Dat is nog
moeilijker dan twee ministers. De wethouders zelf krijg je nog wel op één lijn,
maar dan heb je nog de laag eronder.”
De aanpak van voortijdig schoolverlaten heeft in de grote steden bovendien als
handicap de politieke werkelijkheid van deelgemeenten en/of ambtelijke wijkorganisaties.
In Amsterdam-West zijn er bijvoorbeeld zeven ‘organisaties’ actief (De
Jong et al. 2006: 29-32). Grote Vogelaarwijken zoals het Rotterdamse Pen drecht,
Afrikaanderwijk en Oude Noorden huizen niet langer een (v)mbo, de dagelijkse
uitstroom van leerlingen onttrekt zich aan het zicht van buurtwerkers bij politie,
welzijns- of zorgcircuits. De ontkoppeling van wijk en school bemoeilijkt de
samenwerking. “Er is niet één stadsdeel geïnteresseerd in een pilot voor leerlingen
van veertien stadsdelen.” Maar ook het tegendeel is geen optie. “Samenwerking
83