Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

196 vertrouwen in de school
logica of, zoals de rmo (2008: 34) concludeert: “In omgevingen waar complexiteit
en turbulentie de boventoon voeren, is het daarom verstandiger om de besluitvorming
te decentraliseren en uit te gaan van relatieve autonomie in de uitvoering.”
In algemene zin is het daarom zaak om de logica van instituties en provisie zodanig
‘terug te dringen’ dat deze ruimte zich voor de frontlijn en vraagzijde kan
openen.
Box 7.3 “HELP-vraag”
Een leraar op mbo-niveau-1/2 stuurde een mail die illustratief is voor de schurende logica’s:
“Onze leerlingen worden afgerekend op taal en worden niet beoordeeld op bekwaamheid. Allochtone
leerlingen met een asielzoekersachtergrond volgen aan ons roc een beroepsopleiding geïntegreerd
met (vak)taal. Lessen over veiligheid vormen een onderdeel van het onderwijsprogramma.
De manier waarop het vca (veiligheidsexamen) wordt afgenomen maakt dat onze leerlingen,
ondanks dat zij bekwaam zijn, dit examen nooit kunnen halen.
Als reactie krijgen wij te horen dat statistisch gezien er niets mis is met het examen en wij maar
meer aandacht aan het taalonderwijs moeten geven. Wilt u ons helpen om dit op de juiste plek op
de agenda te krijgen?”
Voor de goede orde, wat we beslist niet willen beweren is dat de vraaglogica de
maat van alle dingen moet zijn. Op de markt geldt misschien wel dat de klant
koning is, maar in het onderwijs ligt dat genuanceerder. Leerlingen zijn niet altijd
in staat of bereid om uit zichzelf te kiezen voor het onderwijsaanbod dat voor hen
het beste is en zich daarvoor in te spannen. Een goede leraar weet te bepalen wat
een leerling nodig heeft, en hem of haar ertoe te bewegen daarvoor zijn best te
doen, al dan niet met zachte dwang. Omgekeerd, het is ook niet alle macht aan de
frontlijn, in zoverre dat de frontlijn allereerst rekening dient te houden met de
kwaliteiten en behoeften van de leerlingen.
Wat we ook allerminst willen beweren, is dat we hier een spectaculair nieuw
inzicht te berde brengen. Integendeel, er wordt al jaren gesproken over meer
maatwerk voor leerlingen en de laatste jaren wordt ook veelvuldig gepleit voor
meer ruimte voor leraren. De vraag is alleen hoe dat te regelen. Men kan zoiets
niet wettelijk afdwingen. De overheid begrijpt dit, en probeert daarom het aantal
regels te verminderen (waardoor de institutionele logica – in ieder geval op
papier – kenmerken van de frontlijnlogica begint te vertonen). In de uitvoeringspraktijk
doen zich echter twee problemen voor.
In de eerste plaats blijven de eisen van kwaliteit, effectiviteit en doelmatigheid
onverminderd gelden. De vraag is hoe te voorkomen dat bestuurders en beleids-