Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

voldoende ruimte binnen bestaande bestel en regels?
aal onderwijs of van de gedifferentieerde zorgstructuren. Ook de Kafkabrigade
wijst op dit verschil: “Een vmbo ‘zorgt’ veel meer (jongeren heten daar leerlingen)
dan een mbo (jongeren heten er cursisten). Docenten van een vmbo leggen soms
huisbezoeken af, mbo-docenten doen dat niet” (De Jong et al. 2006: 30).
Voor veel jongeren afkomstig van de laagste niveaus van de vmbo’s is deze verandering
eenvoudigweg te ingrijpend, zij vallen kort na de overgang uit. Onderzoek
van het Risbo toont aan dat meer dan de helft van de mbo-leerlingen het mbo
totaal anders vindt dan het vmbo: de sfeer, het onderlinge contact en dat met de
leraren, de wijze van lesgeven, de manier van beoordeling, de verwachte zelfstandigheid
(Verstegen en Severiens 2007). Ruwweg tachtig procent zegt dat van hen
soms dingen worden verwacht die ze op het vmbo niet hebben geleerd; eenderde
zegt zelfs dat dit vaak gebeurt (Verstegen 2007: 28). Zij geven bovendien aan niets
te hebben gehad aan de voorlichting bij de overstap (Verstegen 2007: 30; zie ook
Klatter en Van het Kaar 2005 en Platform Midden-Nederland 2004). Steeds vaker
worden ook ideeën geopperd om – beter dan nu – in te spelen op de beleving van
leerlingen (zie bijvoorbeeld Kleijne en Van Lier 2008).
Ook docenten en managers bevestigen dat er weinig uitwisseling en afstemming
plaatsvindt; de helft van de docenten zegt niets of te weinig te weten van wat de
scholieren in het vmbo leren en meer dan driekwart zegt dat de inhoud van de
opleidingen niet of weinig op elkaar is afgestemd (Verstegen 2007: 18). Ondanks
het veelvuldige en al langere tijd beleden belang van een intensieve wisselwerking
(zie bijvoorbeeld Commissie-Boekhoud 2001, Adviesgroep vmbo 2006, ocw
2005) blijkt de praktijk weerbarstig, “samenwerking is vaker niet dan wel aan de
orde” (Van Schoonhoven 2007; zie ook Baarda 2006).
Het probleem van de overstap is massaal onderkend en over het hele land worden
initiatieven genomen om hieraan tegemoet te komen; de publicatie “Met het oog
op talent” van mbo 2010 (Procesmanagement mbo 2010) biedt daarvan een
fraaie staalkaart. Daartoe behoren ingrijpende aanpakken zoals het project aka
dat een afgestemde doorstroom van lwoo-leerlingen naar roc-opleidingen op
niveau 1 stimuleert.
De oplossing wordt veelal gezocht in het beter begeleiden van de overstap. De
Amsterdamse Adviesraad Diversiteit en Integratie (2007: 23-24) noemt een sluitend
leerlingvolgsysteem gepaard met doorlopende begeleiding vanuit het vmbo
in het eerste jaar van het mbo, of intensievere informatie-uitwisseling tussen de
vmbo- en mbo-opleidingen met wederzijdse gastlessen. De Nationale Denktank
(2007: 73-76) oppert het idee van een aankomstbonus die scholen ontvangen
wanneer ‘hun’ afstudeerders succesvol het eerste jaar van de vervolgopleiding
doorlopen of bij succesvolle overgang naar de arbeidsmarkt. Ook de periode
tussen het afronden van het vmbo en het beginnen van het mbo is te lang, waar-
97