Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

24 vertrouwen in de school
Het zijn deze ‘overbelaste’ jongeren, zoals we hen zijn gaan noemen, die centraal
staan in het voorliggende onderzoek. Wanneer het gaat om schooluitval, zijn zij in
Nederland nog nauwelijks onderwerp geweest van afzonderlijke studie. Mogelijk
is dat het gevolg van de sectoroverstijgende multiproblematiek van deze jongeren;
hun vroegtijdig schoolverlaten is veelal een uiting van een bredere maatschappelijke
uitval. Ze onttrekken zich daarom ook enigszins aan de greep van sectoraal georganiseerde
departementen, diensten en adviesorganen, die hun problematiek wel
degelijk signaleren maar nauwelijks handvatten kunnen aanreiken voor passende
oplossingen omdat die deels buiten hun ‘territoir’ of buiten hun blikveld liggen.
Het is tegen deze achtergrond dat de Raad zich op hun uitvalproblematiek richt:
het is tijd voor focus (op de doelgroep van ‘overbelaste’ jongeren) en tegelijk tijd
voor een bredere blik (meer dan alleen onderwijs). In dit inleidende hoofdstuk
wordt het probleem nader in kaart gebracht. We stelden onszelf vier vragen:
(a) wat is de omvang van het probleem en (b) waar concentreert het zich; (c) wat is
de schade ten gevolge van uitval en (d) wat onderscheidt – in meer detail – onze
doelgroep van andere voortijdig schoolverlaters? Op basis daarvan gaan we in op
(e) de onderzoeksvraag en -methodiek.
1.1 schooluitval in cijfers
Hoeveel jongeren vallen jaarlijks uit? Tot voor kort was het aantal voortijdig
schoolverlaters moeilijk te meten, want de registratie ervan vertoonde grote
gaten. 1 Pas sinds de invoering van het Onderwijsnummer (on) in 2004/2005
zijn aanmerkelijk betrouwbaarder cijfers beschikbaar gekomen. Hierdoor kunnen
– op dit moment nog beperkte – tijdreeksen worden gemaakt die de komende jaren
een steeds beter inzicht zullen geven in de ontwikkeling van de uitval en de
kenmerken van uitvallers.
Wat is het globale beeld? Een eerste blik op de beschikbare cijfers is weinig opwekkend:
van de circa 200.000 kinderen die jaarlijks het voortgezet onderwijs instromen,
blijkt ongeveer een kwart vroeg of laat in hun schoolcarrière uit te vallen. Zij
tellen als voortijdig schoolverlater (vsv-er). 2 Kijken we alleen naar het (v)mbo, dan
is het beeld nog pregnanter: van de circa 110.000 instromers valt zelfs meer dan
veertig procent vroeg of laat uit. Wat betreft de ontwikkeling in de tijd: de uitval is
weliswaar al een aantal jaren aan het dalen, maar dat gaat met erg kleine stapjes.
Bij deze eerste indruk moeten twee kanttekeningen worden geplaatst. Allereerst is
er ‘goed nieuws’: ongeveer een kwart van de schooluitvallers schrijft zich later
opnieuw in, bijvoorbeeld na een tijdje te hebben gewerkt. Maar er is ook ‘slecht
nieuws’: de daling van de uitvalcijfers in de laatste jaren wordt enigermate geflatteerd
doordat tegelijkertijd het aantal leerlingen – op dit moment circa 6.500 –
toeneemt dat het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs verlaat.