Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

140 vertrouwen in de school
geduwd, waarin die alleen nog maar kijkt of dat wat wordt aangeboden aanvaardbaar
is, is die dus niet meer geschikt om de goede van de betere te onderscheiden.
Ik heb schoolbesturen uitgedaagd om universiteiten uit te nodigen om zo’n nieuw
inspectiesysteem in de markt te zetten.” Tot nu toe vindt hij weinig respons.
Belangrijker nog is de terugkoppeling die trekkers krijgen ‘als ’t spannend wordt’.
Aan de frontlijn steken mensen alleen hun nek uit als ze kunnen rekenen op de
rugdekking van hun schoolleiders. Steeds vertelden ze tijdens onze interviews
over hun ‘baas’: ”Als ... ons toen niet de ruimte had gegeven, was er niets van
terecht gekomen.” De ultieme toetsing geschiedt echter op het moment dat er zich
incidenten voordoen. Wanneer dan de leider niet de noodzakelijke rugdekking
geeft – voor hen gaat staan, de ‘schuld’ op zich neemt – verdampt het geloof in de
nagestreefde omslag in denken en handelen. De spanning kan hoog oplopen, zeker
gedurende een overgangsfase wanneer nieuwe benaderingen nog niet volledig zijn
uitgekristalliseerd en dus bijna per definitie nog rafelranden vertonen. De manier
waarop een school zich ontwikkelt, heeft immers ingrijpende gevolgen voor het
takenpakket van de individuele leraren en de gezamenlijke schoolcultuur – ‘de
manier waarop we samen dingen doen.’
Teambuilding is geen eenrichtingsverkeer. Schoolleiders mogen tezamen met hun
teams vragen dat elk individueel teamlid presteert. Louise Specht kent geen aarzeling:
“Aan het eind van het jaar wordt van je verwacht, dat je een sociaal competente
klas aflevert.” Hoe wordt ervoor gezorgd, dat ieder zich daar aan houdt?
“Je moet mee in de groep en op het moment dat jouw klas niet lekker loopt, dan
wordt je er wel op aangesproken. Als mentor voel je je er verantwoordelijk voor,
dus je gaat ervoor werken. Dus de groepsdruk.” Dat is dan een gedeelde verantwoordelijkheid
die je hebt? “Ja. In het verleden is ook wel gebleken dat als je de
eisen keer op keer niet haalt, dan is dit niet de goede plek. Dan worden mensen in
een andere functie gezet of ze gaan weg.”
Onderzoeker Han Leune is het met haar eens: “Je kan niet in de wet voorschrijven
dat een school een positieve, constructieve attitude jegens leerlingen moet
hebben.” Dat moet in de praktijk gebeuren en daarbij mag je best wel wat vraagtekens
plaatsen, zegt hij. “Wij hebben in het schooljaar 1985-1986 een jaar lang
13.000 leraren in het voortgezet onderwijs een dagboek laten bijhouden van hun
tijdsbesteding. Dat was werkelijk onthullend. De gegevens werden omgewerkt tot
macrogegevens en toen bleek dat in dat schooljaar 23,7 procent van de geroosterde
lessen niet was gegeven.” Minder dan een kwart daarvan bleek met ziekte te
maken te hebben. De meeste lessen vielen uit vanwege vergaderingen, het niet
direct na vakanties starten van de lessen, het eerder stopzetten van lessen in het
zicht van vakanties, of om ‘onverklaarbare’ redenen. Leune vindt het jammer dat
dit onderzoek na 1986 nooit meer is herhaald. “Er zijn nog steeds scholen die
onvoldoende doordrongen zijn van het besef dat de les het belangrijkste instru-