Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

158 vertrouwen in de school
ontwikkeling van de leerlingen, niet enkel voor de overdracht van leerstof. De
prestaties van de leerlingen zijn ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid van
de leraren. Zij wisselen onderling informatie uit en werken samen, over de grenzen
van klassen en jaargroepen heen.
Lee en Smith onderzochten of een dergelijke ‘communal’ organisatie positief effect
heeft op de betrokkenheid en leerprestaties van de leerlingen. Daartoe analyseerden
zij data over ruim achthonderd scholen van het zogenaamde nels 88 onderzoek,
een groot longitudinaal scholenonderzoek dat liep van 1988 tot 2000. Zij
zagen hun hypothese bevestigd: de betrokkenheid en de leerprestaties waren op de
‘communal’ scholen beter dan bij de traditionele scholen. Ook enkele andere onderzoekers
hebben deze materie onderzocht, bijvoorbeeld Bryk en Driscoll (1998).
Dit gold niet alleen voor de winst die per leerling werd gerealiseerd, maar ook de
verdeling van deze winst over sterkere en zwakkere leerlingen (gemeten naar ses
van hun ouders). Op ‘communal’ scholen kwam het onderwijs sterker ten goede
aan alle leerlingen dan op de andere scholen. Deze scholen waren “more equalizing
environments” in termen van de distributie van leerresultaten, terwijl de scholen
zonder hervormingspraktijken “more stratifying environments” waren.
Een volgende vraag is wat het precies is in die ‘communal’ scholen dat die gunstige
resultaten veroorzaakt. Uit een nadere statische analyse van Lee en Smith bleek dat
lesinhoud en didactiek een rol spelen. De meest krachtige voorspeller van de leerresultaten
was echter een factor die zij aanduiden als “teachers’ collective responsibility
for learning”. Deze variabele weerspiegelt de mate waarin leraren menen
dat leerlingen in staat en bereid zijn te leren, en tegenvallende leerprestaties van
zwakke leerlingen niet enkel afschuiven op die leerlingen (‘doen hun best niet, zijn
gewoon te dom’). Die gezamenlijke verantwoordelijkheid uit zich in een eveneens
gedeeld geloof dat zij alle leerlingen – zelfs de moeilijkste – wat kunnen bijbrengen,
en de bereidheid dat ook actief in de praktijk te brengen. 5
Een andere vraag is of de omvang van de school ook een rol speelt. Op het eerste
gezicht lijkt het daar wel op. In het eerder aangehaalde onderzoek van Lee en
Smith (2001) doen kleine scholen het inderdaad beter dan grote scholen, zowel als
het gaat om betrokkenheid als leerprestaties. De baten van een kleinere schaal
lijken bovendien vooral ten goede te komen aan leerlingen uit zwakkere milieus
(geoperationaliseerd als ses van de ouders) (Lee et al. 1999). Omdat veel zwakke
leerlingen juist gaan naar zeer grote high schools, zou schaalverkleining op zulke
scholen kunnen leiden tot een eerlijker verdeling in leerwinst, en daardoor meer
sociale gelijkheid. Ook Darling-Hammond et al. (2007) zien groeiend bewijs dat
(zeer) kleine scholen vooral gunstig zijn voor low-ses students: Niet vreemd,
menen zij, want het ligt voor de hand dat leerlingen met sterke steun vanuit de
familie en ouders die wellicht goed opgeleid zijn, beter zijn toegerust om zich een
weg te banen door de complexe wereld van een grote middelbare school, en daar-