Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

40 vertrouwen in de school
Ten tweede is natuurlijk de kwaliteit van de voorschoolse educatie en het basisonderwijs
van groot belang. Hier wordt de basis gelegd voor later succes of falen.
Momenteel verlaat een te groot deel van de jongeren het basisonderwijs met een
leerachterstand die in latere jaren vrijwel niet meer valt in te halen. “De uitval van
leerlingen die met een laag prestatieniveau en/of laag schooladvies van de basisschool
komen, is drie à vier keer zo groot als die van leerlingen met een gemiddeld
prestatieniveau,” concludeert Herweijer (2008: 159). Goed basisonderwijs is dus
een essentieel ingrediënt van elk offensief tegen schooluitval.
Ten derde is er de meer algemene invloed van de maatschappij. De samenleving
heeft voor jongeren vele verleidingen en alternatieve carrièrepaden te bieden die
schooluitval in de hand werken. Dat varieert van relatief onschuldige en/of goedaardige
verleidingen als een rijk palet aan vrijetijdsbestedingen en de verdiensten van
een baantje, tot de kwalijker en schadelijker invloed van bijvoorbeeld drugsgebruik,
al dan niet in combinatie met de kick en het snelle geld van criminaliteit. Enigszins
cynisch zou men kunnen zeggen dat een deel van de ‘overbelasten’ volop is gesocialiseerd,
maar helaas in de verkeerde kringen. Wie schooluitval wil tegengaan, zal
ook de aanzuigende werking van dit soort verkeerde kringen moeten tegengaan.
Over de wenselijkheid daarvan zal iedereen het eens zijn. Over de vraag of het reëel
is op korte termijn enig effect te realiseren, maken we ons echter geen illusies.
Kortom, we stuiten hier op wezenlijke problemen die intensieve aandacht verdienen.
Het punt is alleen dat de jongeren die nu onze scholen bevolken, niet kunnen
wachten tot die problemen – hopelijk ooit – zijn opgelost. Natuurlijk, mocht het
ooit lukken de genoemde factoren gunstig te beïnvloeden, dan zal de uitval pas
echt structureel en duurzaam minder worden. Maar voor de jongeren van nu is dat
veel te laat, evenals als voor de scholen die worden geconfronteerd met het morele
appèl ‘iets te doen’ om te voorkomen dat deze jongeren (verder) afglijden en
daarop bovendien door de overheid worden afgerekend. Daarom beperken we ons
in dit rapport om pragmatische redenen tot de vraag welke maatregelen de scholen
en hun partners op dit moment kunnen treffen.
1.5 vraagstelling en onderzoeksmethodiek
De vraagstelling van dit rapport luidt:
Waarom is de inzet van scholen bij de aanpak van het voortijdig schoolverlaten van ‘overbelaste’
jongeren beperkt effectief?
Kunnen scholen een meer effectieve bijdrage leveren aan het voorkomen van schooluitval en
de oplossing van stapelingsproblematiek?
Zo ja, waarop dienen beleidsmakers en schoolbestuurders zich dan te richten in termen van:
(a) inhoudelijke vormgeving, (b) institutionele randvoorwaarden, en (c) procesmatige
uitwerking?