Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

wat hebben ‘overbelasten’ nodig?
Vaak gaat het om de allerarmsten uit de samenleving met een problematische
arbeidssituatie. Ouders kunnen dag en nacht werken om rond te komen en zich
uit de armoede op te werken, of juist langdurig werkloos zijn. Er zijn weinig positieve
rolvoorbeelden. “Hun vader en opa en overgrootvader hadden al dezelfde
problemen.” Deze situatie leidt vaak niet alleen tot een gebrek aan aandacht en
begeleiding, maar ook tot zware verantwoordelijkheden voor nog jonge kinderen:
“Er zitten jongeren bij die avondbaantjes hebben en daarnaast dan ook nog voor
het mbo een stage moeten doen.” Tot slot kan thuis ook delinquentie ontstaan.
Oudere broers zadelen de kleintjes op met ‘speciale’ verantwoordelijkheden. Ze
fungeren “met hun rugzakje” als drugsrunner, staan op de uitkijk bij inbraken en
“houden vast” bij groepsverkrachtingen.
Armoede beïnvloedt vaak rechtstreeks de mogelijkheden om te leren. Een ervaren
docent neemt het zichzelf kwalijk: “Dus jij vertelt aan de leerling, dat die een
oriëntatiestage gaat doen en dat die z’n brood meeneemt. Dan blijkt het niet te
kunnen, want er is geen brood.” Kinderen die met vijf broertjes en zussen een
kamer delen of met zijn tweeën in één bed moeten slapen, kunnen hun huiswerk
moeilijk maken en zitten niet altijd uitgeslapen op school. Ook met een lege maag
lessen volgen is niet bevorderlijk voor de schoolprestaties: “Hoe ga je een kind
proberen taal te leren als hij honger heeft?” De zorgelijke omstandigheden thuis
leiden echter niet alleen tot leerachterstanden maar ook tot gedragsproblematiek.
De kiemen daarvoor worden al jong geplant. Waar let je dan op? vroegen we
een verbouwereerde frontlijnambtenaar in een van de Vogelaarwijken, die ons
ver telde van zijn huisbezoeken. “Drie kinderen en helemaal geen speelgoed,”
antwoordde hij. “En een moeder van negentien die met een stapel schulden zit en
echt niet weet hoe ze verder moet.” Een docente schudt haar hoofd: “Het is wel
opvallend, dat leerlingen die problemen veroorzaken vaak thuis of op de kleuterschool
al worden afgebrand.”
Veel ‘overbelasten’ missen een basispakket aan culturele codes en sociale vaardigheden.
Dat is binnen de school al problematisch, maar zeker als leerlingen vanuit
de school kennismaken met hun toekomstige werkomgeving, vertelt frontlijnadviseur
Farouc Bonifaci uit eigen ervaring. “Een voorbeeld van een ‘code’ die
moeilijk overdraagbaar is, is de ‘beroepshouding’ die noodzakelijk is voor leerlingen
om een stage goed te doorlopen.” Een goede school kan kinderen best leren
een wasmachine te monteren, zegt een andere zegsman, “maar ze kunnen de klant
waar ze de wasmachine komen installeren niet fatsoenlijk begroeten, laten zwarte
vingers op de muur achter.”
Het gebrek aan structuur – weten welke spelregels tellen om bij ‘het team’ te horen
en je daar ook aan houden – wreekt zich. Het moeilijkste is om ze te leren op tijd te
zijn, zegt vestigingsmanager Peter Otting. Volgens schooldirecteur Sean Clancy
zou een school maar voor dertig procent van de tijd aan de technische vaardighe-
65