Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

264 vertrouwen in de school
Om misverstanden te voorkomen: we bedoelen hiermee beslist niet dat scholen
zich kritiekloos moeten aanpassen aan de leefwereld van de jongeren en het hen
zoveel mogelijk naar de zin moeten maken. Er moet geleerd en dus hard gewerkt
worden. De opgave is juist om de leerlingen letterlijk en figuurlijk in nieuwe
werelden in te wijden: werelden die groter zijn dan de chaotische leefomgeving
waarin ze opgroeien en die hen een wervend perspectief kunnen bieden. Het
cruciale punt is dat zulks bij ‘overbelaste’ leerlingen alleen zal lukken indien aan
bepaalde psychosociale voorwaarden is voldaan.
Soms lijkt het in het publieke debat alsof er een tegenstelling bestaat tussen kennisoverdracht
enerzijds en bieden van structuur en verbondenheid anderzijds. Scholen
kunnen niet beide tegelijk doen, en dus moeten zij zich beperken tot kennisoverdracht.
Dit is echter grotendeels een valse tegenstelling. Natuurlijk, tijd die
men besteedt aan bespreking van problemen thuis, kan men niet besteden aan
sommen maken. Maar tegelijkertijd bevorderen structuur en verbondenheid juist
succesvolle kennisoverdracht, terwijl omgekeerd de gezamenlijke inspanning van
leerling en leraar om de leerdoelen te behalen, structuur aanbrengt in hun onderling
contact en kan leiden tot (sterkere) gevoelens van verbondenheid. De kunst is
om een opwaartse spiraal te creëren waarin beide elkaar versterken en die beweging
vast te houden.
Ruimte voor professionals
We hebben beargumenteerd dat lesgeven aan en begeleiden van (‘overbelaste’)
leerlingen het beste lukt als leraren intensief samenwerken in kernteams die het
tot hun collectieve verantwoordelijkheid rekenen elke leerling naar een plaats in
de samenleving te geleiden, en als de schoolcultuur er één is van maatschap.
Er zullen echter leraren zijn die weinig voelen voor een dergelijke taakopvatting,
die liever hun eigen plan trekken binnen de muren van hun leslokaal, en samenwerking
beperken tot enkel hand- en spandiensten indien de collega’s daarom
vragen. Moet men deze leraren op een school met veel ‘overbelasten’ eigenlijk wel
‘alle ruimte’ geven? Waarschijnlijk zijn ze beter op hun plaats in een ‘traditionele’
school met een minder veeleisende populatie. Niet elke leraar is geschikt om aan
‘overbelasten’ les te geven. Er bestaat een sterke neiging in het publieke debat te
spreken over ‘de’ leraar, alsof alle leraren gelijk zijn. In werkelijkheid bestaan
binnen de beroepsgroep echter grote verschillen, tegenstellingen en zelfs belangenconflicten.
De ene leraar is bijvoorbeeld meer leerstofgericht, de ander meer
leerlinggericht. De één is sterk gericht op samenwerking, de ander meer individualist.
En helaas: niet elke leraar mag gelden als ‘professioneel’. Elk vak kent excellente
beoefenaren die een sieraad zijn voor de hele beroepsgroep, maar eveneens
zwakke broeders en zusters.