Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
S ıcakl ık ile bas ınc ın, sertlik üzerindeki etkisinin fonksiyon<br />
biçiminde bir bag ınt ı ile ifade edilip edilemiyecegi, bu bag ınt ının biçiminin<br />
ne olacag ı veya s ıcakl ık ile bas ınç de ği şkenlerinin sertliği ne derece<br />
etkileyip etkilemedi ği gibi sorunlar ilk olarak metalurji biliminin<br />
sorunlar ıdır. Metalurji biliminin kanunlarma göre s ıcakl ık ile bas ınc ın<br />
sertlik üzerindeki etkisi tam olarak belirlenmi ş olabilir, ba ğıntı biçimsel<br />
olarak belirlenmi ş ancak içinde bilinmeyen katsay ılar vard ır veya<br />
aralar ında bir ba ğınt ı var a ına ne olduğu belirlenmemi ş olabilir. İlk<br />
durumda istatistikçinin yapaca ğı fazla bir şey kalmam ışt ır. Belki belirlenmi ş<br />
olan modelin geçerliliginin s ınanmas ında yard ımc ı olabilir. İkinci ve<br />
üçüncü durumlarda istatistikçiye önemli görevler dü şmektedir. Amaç<br />
belirlendikten sonra (Örnegin bu amaç hangi s ıcakl ık ve bas ınçta<br />
malzemenin sertli ği maksimum olmaktad ır olabilir) gözlemlerin al ınacağı<br />
en iyi deney tasar ımının ve ard ından istatistiksel sonuç ç ıkarı= yap ılmas ı<br />
istatistik biliminin somnudur.<br />
İkinci bir örnek olarak belli bir m ısır türünün verimini incelemeyi<br />
düşünelim. Verim, toprak ve hava ile ilgili birçok tabiat şart ı yan ında<br />
sulama, gübreleme, topra ğı i şleme gibi baz ı etkenlere bağl ıd ır. Modelleme<br />
s ıras ında, çok karma şık olan gerçek dünyadaki ili şkilerden baz ılarm ı ihmal<br />
ederek, verim (Y) için toplam yağış miktar ı (Xi ,kg dm2), s ıcakl ık<br />
ortalamas ı (bitkinin yeti şmesi boyunca hergün bir defa ölçüleri s ıcakl ıkların<br />
ortalamas ı , X2 ,Y ), gübre miktar ı (X 3 ,kg I m 2 ), bir metrekaredeki bitki<br />
say ıs ına (X4 ) bağl ı olarak,<br />
Y = flo + AX 1 + fi2X 2 133X 3 + fl4 X 4 +<br />
gibi bir modelin geçerli oldu ğunu varsayal ım. Gerek modelin geçerlili ğinin<br />
s ınanmas ı, gerekse geçerli olacak bir modelde aç ıklay ıc ı deği şkenlerin<br />
etkilerinin, yani para ınetrelerin tahmin edilmesi amac ıyla yap ılacak<br />
araşt ırmada veri toplama savl ıas ı uygulamada pek kolay olmayacakt ır.<br />
Modeldeki ya ğış miktar ı ve s ıcakl ık ortalamas ı ile ilgili aç ıklayıc ı<br />
degi şkenler birer rasgele de ği şkendir, gübre miktar ı ile ilgili aç ıklay ıc ı<br />
deği şken bir deterministik de ği şken olarak görülebilir. Aç ıklayıc ı<br />
deği şkenlerin birer rasgele de ği şken olup olmamas ına bakmaks ızın,<br />
127
Change language