Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyanname Düzenleme Rehberi - asmmmo

mişse, hasılat sayılan bu giderler aynı zamanda gider olarak hasılattan düşülecektir.
Götürü gider usulü seçilmişse, bu giderler karşılığı kiracıdan alınan paraların ancak
%25 i gider olarak indirilebilecektir.
1.4. Kiranın Ayın Olarak Alınması
GVK.nun 72 nci maddesinde “bir takvim yılı içinde o yıla ve geçmiş yıllara ait olarak
nakten veya aynen tahsil olunan kira bedelleri” gayrisafi hasılat sayılmıştır. Kira
bedelinin ayın olarak tahsil edilmesinde, sözkonusu ayınlar VUK.nun 267 nci maddesine
göre emsal bedelle değerlenecektir. Emsal bedel ayni kıymetin tahsil edildiği
günde irat sahibi için ifade ettiği değer göz önünde tutularak hesaplanacaktır.
1.5. Arazinin Kiralanması Karşılığı Alınan Mahsulün Değerlenmesi
GVK.nun 70 inci maddesinde, zirai faaliyete iştirak etmeksizin, sadece üründen
pay alan arazi sahibinin elde ettiği gelirin de gayrimenkul sermaye iradı olduğu
belirtilmiştir. Dolayısıyla, arazisini kiralama karşılığında mahsul olarak kira tahsil
eden kiralayan, mahsulü nasıl değerleyecektir? GVK.nda genel ilkenin dışında özel
bir hüküm yoktur. Dolayısıyla kira bedeli olarak alınan mahsul VUK.nun 267 nci
maddesine göre emsal bedelle değerlenecektir. Ancak mahsul, kiralayana göre ifade
ettiği değer göz önünde tutularak değerlenmeyecektir. Çünkü VUK.nun 267 nci
maddesinin sondan bir önceki fıkrasında, zirai kazanç ölçülerini tespit eden kararnamelerde
yer alan unsurların emsal bedel yerine geçeceği belirtilmiştir. Zirai mahsullerin
ortalama satış fiyatları da zirai kazanç ölçüsü olarak kararnamelerde belli
edilmiştir. Kararnamedeki birim fiyat esas alınarak, ayın olarak tahsil edilen zirai
mahsul değerlenecek ve gayrimenkul sermaye iradı hasılatı kabul edilecektir.
Örneğin, arazisini üretilen pamuğun %20 si karşılığında kiralayan kişinin, aynen
aldığı 10 ton pamuğun kiralayan için ifade ettiği değer (örneğin borsa fiyatına göre)
10.000 birim ise, ancak kararnamede pamuğun ortalama satış fiyatına göre hesaplanan
değeri 6.000 birim ise, gayrisafi hasılat 10.000 birim değil, 6.000 birim kabul
edilecektir.
Kiralayanın anılan pamuğu 10.000 birime satması durumunda da gayrimenkul sermaye
iradı, 10.000 birim hasılata göre değil, 6.000.- birim hasılata göre beyan edilecektir.
10.000 birim ile 6.000 birim arasındaki fark 4.000 birim, gayrimenkul sermaye
iradı olarak vergilendirilmeyecektir. Ancak bu farkın arızi kazanç oluşturup
oluşturmayacağı tartışılmak durumundadır. Arızi kazanç olarak vergilendirilmede,
kazanç sağlama amacının göz önünde tutulması gerekecektir. Kiralayan aynen aldığı
pamuğu, aldığı tarihteki piyasa değeri üzerinden satmışsa, ikinci bir kazanç amacı
taşıdığı ileri sürülemez. Dolayısıyla bu durumda arızi kazanç elde edildiği ileri
sürülemez. Pamuğu bekletip, ilk piyasa değerinden daha yüksek bedelle satması
halinde, yeni bir kazanç elde etme amacı var sayılmak ve arızi kazanç olarak kabul
edilmek söz konusu olabilir.
1.6. Kiralama Karşılığında Faizsiz Borç Para Alınması
Uygulamada oldukça sık karşılaşılan ve ev kirasız - para faizsiz diye özetlenen işlemde;
bir taraf menkul sermaye iradı, diğer taraf gayrimenkul sermaye iradı elde
etmektedir. Kiralayan, faizsiz borç para almakla, para ile temsi edilen bir çıkar
sağlamaktadır. Bu durumda kiralayanın, evin GVK.nun 73 üncü maddesine göre
belirlenecek emsal kira bedeli kadar kira hasılatı elde ettiğinin kabul edileceği 89
nolu Gelir Vergisi Tebliği ile öngörülmüştür. Ancak sonradan 104 nolu Gelir Vergisi
Genel Tebliğinde kira ve faizin “çevrenin genel şartlarına, ekonomik bünyesine,
kredi ve kira piyasasına göre, karşılıklı olarak” takdir edileceği belirtilmiştir.
128
2008 Y›l› Gelir Vergisi Beyanname Düzenleme Rehberi
Ankara SMMMO