Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Postmoderni<br />
totalitarizam,<br />
šta je to?<br />
(ili zašto je potrebno aveti iz<br />
bosanskohercegova~kog društva<br />
protjerati u krdo svinja<br />
i potopiti ih u jezeru)<br />
Marko Ragu`<br />
Pluralnost prisutna u bosanskohercegova~kom društvu<br />
se ne zasniva na “osloba|anju zagušenih glasova”, na<br />
otvaranju javnoga prostora za marginalne perspektive,<br />
nego su nosioci “postmodernoga stanja” upravo etnonacionalisti~ke<br />
strukture. To se uspostavlja gra|enjem paralelnih<br />
stvarnosti, koje nisu zasnovane na ~injenicama,<br />
na stvarnome i fakti~kom stanju, nego na imaginarnoj i<br />
ideološkoj predstavi istine. Izvana i formalno je bosanskohercegova~ko<br />
društvo izrazito “pluralno”, ali suštinski<br />
bosanskohercegova~ko društvo uop}e i ne postoji, ve}<br />
se nudi samo jedan privid postojanja.<br />
Da li se ve} sada mo`emo barem nadati skorom<br />
propadanju “starog svijeta” u ex-jugoslavenskim<br />
društvima, jednom univerzalnom procesu, sadr`anom<br />
u logici društvenog `ivota svake zajednice.<br />
Kao i u <strong>broj</strong>nim prijašnjim slu~ajevima, zbog svoje<br />
specifi~ne strukture, bosanskohercegova~ko društvo<br />
je tim promjenama najviše izlo`eno, one su tu u<br />
svojoj biti najvidljivije. Kao i obi~no u povijesti, propadanje<br />
“starih svjetova” se ostvarivalo u formi jednog<br />
– du`eg ili kra}eg – procesa, u formi postepenog<br />
urušavanja metafizi~ke katedrale u samu sebe.<br />
To urušavanje je uvjetovano <strong>broj</strong>nim i vrlo slo`enim<br />
unutrašnjim i vanjskim razlozima, ali oni temeljni su<br />
naj~eš}e ekonomske prirode, s jedne strane, a s druge,<br />
ti razlozi se ti~u duhovne “starosti” ili “bolesti”<br />
ideoloških nosilaca zajednice. Upravo takve okolnosti<br />
“ra|aju” neke sasvim nove okolnosti, one u ~ijoj<br />
su osnovi upisane te`nje ka “obnavljanju”, “novom<br />
po~etku”. Uspostavljanje novoga stanja se tako|er<br />
ostvaruje u formi procesa, a ne odjedanput niti<br />
iznenada. Sada je potrebno obrazlo`iti na koji su to<br />
na~in spomenuti procesi polo`eni u bosanskohercegova~ku<br />
stvarnost koju `ivimo. ^esto se, u razli~itim<br />
kontekstima, govorilo i govori o “smrti” komunisti-<br />
~ke Jugoslavije. Kao datum te smrti se obi~no navodi<br />
promjena ideološke paradigme, prelazak iz jednopartijskog,<br />
komunisti~kog u višepartijski, etnonacionalisti~ki<br />
sistem. Ta promjena nipošto u pravom<br />
smislu ne mo`e biti stvarni datum “smrti” jednog<br />
sna`nog poretka koji je gra|en tokom nekoliko decenija<br />
– to po logici stvari nije mogu}e. Promjena<br />
ideološke paradigme je samo jedna prividna promjena,<br />
promjena koja nije zasnovana na sopstvenim<br />
protutemat<br />
temeljima. Barbarski etnonacionalizmi, kojima je<br />
mjesto u davnoj prošlosti, samo su forme postepenog<br />
urušavanja starog, komunisti~kog poretka.<br />
Zapravo, to je jedno me|ustanje, koje traje i danas,<br />
ali bez ozbiljnog osnova da mo`e postati bilo što<br />
osim to što jeste. “Me|ustanje” jest jednako fiksirano<br />
stanje, status quo, društvena situacija u kojoj<br />
društveni mehanizmi onemogu}avaju napredak,<br />
stupanje u zdrave i ravnopravne odnose (ekonomske<br />
i kulturne) sa drugim zemljama. Šta je to što<br />
gradi spomenuto me|ustanje u bosanskohercegova~kom<br />
društvu? Slabljenjem komunisti~ke ideologije<br />
na površinu su “isplivale” davno prevazi-<br />
|ene, devetnaestovjekovne, etnonacionalisti~ke ideološke<br />
koncepcije zato što nikada i nije izgra|ena<br />
jedna zdrava alternativa komunisti~kom poretku.<br />
Etnonacionalizmi po svojoj prirodi ne mogu proizvesti<br />
“zdravu” društvenu hijerarhiju vrijedno-sti. Iz<br />
toga razloga u bosanskohercegova~kom društvu ne<br />
postoji “zdrava” hijerarhija vrijednosti, što onemogu}ava<br />
duhovnu, kulturnu obnovu zemlje, a jedino<br />
ona mo`e biti pokreta~ ekonomskog razvoja, te<br />
razvoja svih društveno bitnih institucija. Odsustvo<br />
hijerarhije vrijednosti podrazumijeva to da onaj ko<br />
posjeduje ekonomsku, politi~ku ili vojnu mo} posjeduje<br />
i pravo da gradi hijerarhiju vrijednosti, odnosno<br />
da prema vlastitim `eljama i interesima definira<br />
pojmove kao što je “istina”, “povijest” i tome sli~no.<br />
Posljedica toga je da se u Bosni i Hercegovini (ali i na<br />
razini ex-jugoslavenskih zajednica) falsificiranjem<br />
grade paralelne stvarnosti. U taj proces se nastoji<br />
uklju~iti sve ono što posjeduje kapacitete za oblikovanje<br />
kolektivne svijesti društva. Upravo je na tome<br />
zasnovano spomenuto “me|ustanje” u društvu, to<br />
jest stanje u kojem nije mogu}e uspostaviti ozbiljne<br />
odnose sa drugim dr`avama. Da bi ex jugoslavenske<br />
zajednice mogle pristupiti evropskim integracijama<br />
one moraju izme|u sebe uspostaviti saradnju na<br />
svim “poljima” od društvenoga zna~aja. Bez takve<br />
saradnje se ne mo`e prevazi}i status quo ili me|ustanje,<br />
a etnonacionalizmi se direktno kose sa takvim<br />
potrebama. U Bosni i Hercegovini je takvo stanje<br />
naro~ito kompleksno zato što Bosna i Hercegovina<br />
uop}e i ne posjeduje fundamentalne karakteristike<br />
dr`ave – niti na razini ideologija niti na razini<br />
sistema. Problem društvenog sistema ne mo`e biti<br />
riješen prije problema etnonacionalisti~kih ideologija<br />
zato što one taj sistem degenerišu. U naslovu ovoga<br />
teksta je sadr`ava glavna osobina etnonacionalizma.<br />
Etnonacionalizam je isklju~ivo zasnovan na<br />
ka`njavanju nedu`nih ljudi. A radi ~ega se ljudi bez<br />
istinske krivice ka`njavaju? O tome najbolje govori<br />
izjava jednog od etnonacionalisti~kih ideologa (u<br />
pitanju je Rajko Petrov Nogo): “Zar se naši neprijatelji<br />
ne boje naše krvi neizmirene. Mi moramo pokusati<br />
svoju porciju krvi.” Kakav je smisao ove izjave?<br />
Navedena izjava zasnovana je na biološkom ili<br />
krvnom prenošenju nepravde. To zna~i da potomak<br />
nekoga nad kojim je izvršena nepravda ima pravo<br />
kazniti potomka onoga ko je tu nepravdu izvršio<br />
(samo što je to u navedenoj izjavi podignuto na raz-<br />
(<strong>sic</strong>!) 79
Change language