Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
10 Lala 1919-1922<br />
JAK POWSTAWAŁO MORSKIE LABORATORIUM RYBACKIE<br />
Gdy w drugiej połowie XIX stulecia zaczęto rozwijać badania środowiska morskiego, jego<br />
fauny i flory, Polska nie istniała jako państwo, nie uczestniczyła w tym procesie. Nie znaczy to<br />
jednak, że na naszym dawnym morskim wybrzeżu nic się wówczas w tej dziedzinie nie działo.<br />
Od kwietnia 1872 roku funkcjonowała w Helu tak zwana stacja obserwacyjna (Beobachtungsstation)<br />
Komisji Naukowych Badań Niemieckich Mórz (Commission zur wissenschaftlichen<br />
Untersuchung der deutschen Meere), powołanej do życia przez władze pruskie w 1870 roku.<br />
Druga taka stacja powstała niebawem w Wisłoujściu.<br />
Pierwszą w niepodległej już Polsce inicjatywę utworzenia nad Bałtykiem morskiej placówki<br />
badawczej zgłosił profesor Uniwersytetu Warszawskiego, zoolog Eugeniusz Kiernik.<br />
Przedstawił ją 16 grudnia 1919 roku na posiedzeniu Komisji Ochrony Przyrody w Ministerstwie<br />
Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (MWROP). Prof. Kiernik był wówczas<br />
jednym z nielicznych polskich uczonych, mających pewną wiedzę i doświadczenie w dziedzinie<br />
morskich badań biologicznych. Nabył je jeszcze jako student, spędzając pewien czas<br />
w norweskim Instytucie Badań Morskich w Bergen. W 1910 roku ukazała się w Krakowie jego<br />
książka „Życie w nurtach oceanu", która była zarysem oceanografii biologicznej i jedną<br />
z pierwszych polskich publikacji na ten temat.<br />
W styczniu 1920 roku z inicjatywy dr. Adama Wrzoska, dyrektora Departamentu Szkół<br />
Wyższych MWROP, odbyło się zebranie warszawskich fizjografów, któremu z nieznanych<br />
nam dzisiaj powodów nadano poufny charakter. Na tym spotkaniu prof. Kiernik referował<br />
sprawę powołania morskiej placówki badawczej. Zebrani postanowili utworzyć poufną komisję<br />
do spraw Morskiej Stacji Doświadczalnej (MSD).<br />
Zupełnie niezależnie od działań prof. Kiernika, w styczniu 1920 roku Uniwersytet Poznański<br />
przekazał ministrowi Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Tadeuszowi<br />
Łopuszańskiemu, memoriał postulujący utworzenie placówki badawczej nad Bałtykiem, opracowany<br />
jeszcze w 1919 roku przez profesora tej uczelni, geografa Stanisława Pawłowskiego.<br />
Sprawie tej nie nadano dalszego biegu.<br />
W wyniku zabiegów prof. Kiernika, wspieranego przez brata Władysława, jednego<br />
z czołowych działaczy ruchu ludowego, Sejm Ustawodawczy podjął 10 lutego 1920 roku -<br />
w dniu historycznych zaślubin Polski z morzem - uchwałę w sprawie utworzenia „stacji naukowo-doświadczalnej<br />
dla celów oceanologiczno-rybackich nad morzem Bałtyckim". Odpowiedni<br />
wniosek trzy dni wcześniej przedłożył w Sejmie poseł A. de Rosset.<br />
Wspomniana uchwała sejmowa przewidywała przeznaczenie kwoty 600 tys. marek polskich<br />
na pokrycie kosztów organizacji stacji oraz powoływała komisję morską, która wyraziła<br />
opinię, że organizowanie tej placówki należy powierzyć Departamentowi Spraw Morskich<br />
Ministerstwa Spraw Wojskowych (MSW), ponieważ temu resortowi podlegały wówczas sprawy<br />
rybołówstwa morskiego. W związku z tym poufna dotychczas komisja do spraw MSD przy<br />
MWROP przekształciła się w oficjalną i 11 kwietnia 1920 roku po raz pierwszy zebrała się na<br />
posiedzeniu. Jej przewodniczącym został wiceadmirał (wtedy jeszcze generał podporucznik)<br />
Kazimierz Porębski, dyrektor Departamentu Spraw Morskich w MSW, a członkami profesorowie:<br />
Władysław Gorczyński (fizyk), Bolesław Hryniewiecki (botanik), Konstanty Janicki (zoolog),<br />
Eugeniusz Kiernik, Kazimierz Kwietniewski (zoolog), Stanisław Pawłowski, Eugeniusz<br />
Romer (geograf), Michał Siedlecki (zoolog), Jadwiga Wołoszyńska (fizjograf).<br />
Z czasem dokooptowano do komisji profesorów Henryka Arctowskiego i Antoniego Dobro-
Change language