Untitled - CEEMaR

26 Luta 1939-1945
OKRES DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ
W dniu wybuchu drugiej wojny światowej - 1 września 1939 roku-czterej pracownicy Stacji
Morskiej znajdowali się poza Gdynią. Prof. Bogucki przebywał od połowy sierpnia w Warszawie.
Dr Demel udał się po ogłoszeniu powszechnej mobilizacji do Bydgoszczy. Zgłosił się
do swojego macierzystego 65 pułku piechoty, nie został jednak przyjęty do wojska z uwagi
na wiek, ukończył już 50 lat. Nie wrócił już do Gdyni i pojechał do Warszawy, gdzie zatrzymała
się jego żona po opuszczeniu Gdyni jeszcze w połowie sierpnia. Borys Dixon przebywał
na urlopie u rodziny swojej żony na Litwie. K. Posadzki jako jedyny z pracowników naukowych
Stacji został już nieco wcześniej powołany do wojska.
Ci pracownicy Stacji Morskiej, którzy w dniu 1 września 1939 roku znajdowali się w jej
budynku, przystąpili do stałego pilnowania go, kopali w pobliżu rów przeciwlotniczy, śledzili
przebieg nalotów niemieckiego lotnictwa na Gdynię, wypatrywali, czy gdzieś z morza nie zbliża
się nieprzyjacielski desant. Niektórzy zgłosili się ochotniczo do wojska, nie przyjęto ich
jednak do służby, gdyż brakło uzbrojenia i żołnierskiego oporządzenia.
Działania wojenne kampanii wrześniowej nie spowodowały uszkodzeń gmachu Stacji
Morskiej. Tylko jedna bodajże bomba lotnicza zrzucona w jego pobliżu wpadła na szczęście
do morza.
Tuż po zajęciu Gdyni przez oddziały niemieckie, a więc po 14 września, hitlerowcy zatrzymali
A. Bursę, W. Cieglewicza, W. Mańkowskiego i Z. Mulickiego. W. Cięglewicza umieścili
w kościele przy ulicy Świętojańskiej, a jego kolegów w jednym z gdyńskich kin. Funkcjonariusze
Gestapo z Gdańska przesłuchiwali tam pobieżnie wszystkich zatrzymanych, sprawdzając,
czy ich nazwiska znajdują się na listach osób podejrzanych o wrogość wobec Rzeszy
Niemieckiej. A. Bursę, W. Mańkowskiego i Z. Mulickiego zwolniono prawdopodobnie
16 września, wydając im zaświadczenia stwierdzające, że zostali policyjnie sprawdzeni i zwolnieni.
Natomiast W. Cięglewicza wydostał po trzech dniach z rąk niemieckich Roman Zdrojewski,
urzędnik Polskiego Zjednoczenia Rybaków Morskich, zatrudniony już przez okupantów
na terenie gdyńskiego portu rybackiego i w związku z tym poszukujący specjalistów
rybackich. W. Cięglewicz, który, niezależnie od pracy w Stacji Morskiej, był także zaprzysiężonym
rzeczoznawcą ryb i przetworów rybnych, wydostał się wprawdzie na wolność, ale musiał
się codziennie meldować w niemieckiej policji, podobnie jak jego koledzy.
Wkrótce po zajęciu Gdyni przez Niemców zmuszono pracowników Stacji Morskiej, którzy
przebywali na jej terenie, do zwożenia tam mebli biurowych z różnych gdyńskich instytucji.
Posłużyły one do wyposażenia niemieckiego urzędu budowy portów (Hafenbauamt), który
zajął pomieszczenia Stacji, zezwalając przy tym na okresowe zamieszkiwanie tam polskich
lokatorów, w tym A. Bursy, W. Cięglewicza, W. Mańkowskiego i Z. Mulickiego. Udało im się
wywieźć skrycie na rowerach ze Stacji do Kacka niektóre elementy naukowego wyposażenia,
zwłaszcza lupy i mikroskopy, które zabezpieczono i ukryto na terenie ośrodka zdrowia.
W. Cięglewicz i W. Mańkowski zniszczyli księgę inwentarzową Stacji, aby uniknąć przekazywania
Niemcom na jej podstawie aparatury, sprzętu, biblioteki i innego ruchomego majątku.
Niszcząc ten dokument, sporządzili jednocześnie wykaz najważniejszych składników naukowego
wyposażenia Stacji, który zawierał numery firmowe poszczególnych przedmiotów. Przetrwał
on wojnę i po jej zakończeniu służył jako pomoc przy rewindykacji części majątku Stacji,
odnalezionego na terenie Niemiec.
Rozwój wydarzeń na terenie Gdyni, niemieckie represyjne poczynania wobec polskiej
ludności i brak jakichkolwiek perspektyw bytowania na wybrzeżu skłoniły czterech młodych