VSF 2010 Report - Nabo

ÍS-205:011 Nónvarða varða eyktamark 6556.215N 2230.141V
Í örnefnaskrá Þorkels Guðmundssonar segir: „Upp af
mýrinni gengur Nónlág, sem fyrr er nefnd og grjótvarða
er þar á holti einu kölluð Nónvarða“. Nónvarða er um
420 m suðvestur af bæjarhól 001 og sést af
bæjarstæðinu bera við himinn austan við Nónlág.
Varðan er á klettaholti sem gróið er grasi og lyngi. Til
norðvesturs frá henni er fremur bratt niður en til
suðausturs er meira aflíðandi.
Varðan er um 1,3x1 m að grunnfleti. Í henni eru fremur
stórir steinar með smærri steinum inn á milli. Í
vörðunni má greina þrjú umför af hleðslu. Varðan er
nú rúmlega 1 m á hæð en vegna þess hve mikið grjót er
í kringum hana er líklegt að talsvert hafi hrunið úr
henni. Frá Nónvörðu sést vel heim að bæ.
ÍS-205:011 – Nónvarða, Vatnsfjörður í bakgrunni,
horft í norðaustur.
Hættumat: engin hætta
Heimildir:Ö-Vatnsfjörður (ÞG) bls. 4
ÍS-205:012 Grettisvarða varða óþekkt 6556.484N 2230.280V
Í örnefnaskrá Þorkels Guðmundssonar segir:
„Upp af túninu og næst því er Torfahjalli, þá
Mjóihjalli og upp af honum Grettishjalli og
Grettisvarða. Munnmæli segja að Grettir
Ásmundarson hafi hlaðið vörðuna, þegar hann
var um stund með Þorbjörgu digru, eftir að hún
bjargaði honum úr snöru bændanna við
Selvatnið, eins og segir í sögu hans. Varðan
stendur á sléttri hallandi klömp, fremst á
hjallabrúninni. Er hún allmikil ummáls og hátt í
4 alnir á hæð, en hol að innan fyrir ofan miðju.
Víða í hleðslunni eru mjög stórir steinar, en þó
hvergi svo að með ólíkindum sé“. Í
Fornleifaskráningu Ragnars Edvardssonar frá
2003 segir: „Varðan stendur í hjalla í VNV átt
frá bæjarstæðinu og sést hún vel frá bænum.
Fyrir ofan bæjarstæðið eru klettahjallar sem
liggja í norður/suður átt eftir
ÍS-205:012 – Grettisvarða, horft í austur.
Vatnsfjarðarnesinu. Varðan er hlaðin úr grjóti og eru mjög stórir steinar í henni“. Árið 1709 segir Jón Eyjólfsson
Grettisvörðuna vera tvær mannhæðir en þó mjög hrunin og á herforingjaráðskorti frá byrjun 20. aldar er hún
merkt mun sunnar en sú varða sem nú stendur og ber nafnið Grettisvarða. Varðan er um 360 m norðvestur af
bæjarhól 001, uppi á hjöllunum fyrir ofan bæinn, á Grettishjalla. Grettisvarða er á skrá yfir friðlýstar fornminjar
og hefur verið það frá því 1929.
Varðan er fremst á klettahjalla. Austan við hana er bratt klettabelti niður, en ofar (vestar) er grjóthjalli, dálítið
gróinn, sem hallar örlítið upp í mót að næsta klettabelti. Mikið er um grjót og stórar jarðfastar klappir (hvalbök)
á hjallanum.
Grettisvarðan er gríðarstór, um 2,5 m í þvermál og er hún kringlótt en grunnflöturinn eilítið kantaður. Varðan er
mjög há, næstum í 3 m. Í vörðunni er meðalstórt og stórt grjót. Sérstakt er að stóra grjótið er að finna alls staðar
í vörðunni, ofarlega sem neðarlega. Varðan er hol að innan frá toppi og aðeins niður, tilgangur gatsins er óljós.
Varðan er gróin fléttum. Ekki er ljóst í hvaða tilgangi varðan var hlaðin.
Hættumat: engin hætta
Heimildir:Ö-Vatnsfjörður (ÞG) bls. 4; RE, 10-11; JE bls. 236; Friðlýsingaskrá, bls. 28.
ÍS-205:013 Bræðravörður varða óþekkt 6556.145N 2230.419V
Í örnefnaskrá Þorkels Guðmundssonar segir: „Fremst á Grettishjalla, rétt við gönguveginn [002], eru vörður
tvær, nefndar Bræðravörður, en önnur þeirra er nú nýlega hrunin. Vörður þessar voru hlaðnar í tíð sr. Þórarins
Kristjánssonar, af Jóni nokkrum Þórðarsyni, kallaður var dýralæknir. Hlóð hann þær upp úr tveimur gömlum
dysum, er þar voru fyrir“. Vörðurnar eru tvær, sú sem framar (austar) er á hjallanum verður hér nefnd varða A
og sú sem innar er varða B. Varða A er um 650 m suðvestur af bæjarhól 001. Varða B er um 20 m vestur af
vörðu A.
243