VSF 2010 Report - Nabo

tóbakspípum, ofnum og prjónuðum efnispjötlum og viðargripum.
Í raun er lítið vitað um byggingargerð og endurbyggingar torfbæjar á Vestfjörðum.
Norðanlands, þar sem loftslag er þurrara og kaldara en sunnanlands, var þumalputtaregla að
veggi þyrfti að endubyggja á um 100 ára fresti. Á Suðurlandi var endurbyggingartíminn
hins vegar 60 árr enda rignir þar meira og veggir fúnuðu því hraðar. 6 Sennilega hafa
vestfirsku veggirnir verið skyldari þeim norðlensku og samkvæmt rannsóknum í Vatnsfirði
virðast traustir veggir hafa, með góðu viðhaldi, geta orðið nokkur hundruð ára gamlir.
Þar sem uppgreftir bæjarhóla eru langtímaverkefni voru Vatnsfjarðarverkefninu
reistar nokkrar áfangavörður á leið aftur í tímann. Fyrsti áfangi miðar að rannsóknum á
yngstu bæjarleifunum, þeim frá 19.-20. öld. Næsti áfangi sem beinist að minjum frá 17.-18.
öld er nú hafinn. Vel hefur gengið að fylgja markmiðum og mun vinna við rannsóknina
halda ótrauð áfram.
Landslagsrannsóknum var enn framhaldið í Vatnsfirði og nágrenni Skráðar voru
fornleifar innnantúns á bæjum í Vatnsfjarðardal, það er í Vatnsfirði, Vatnsfjarðarseli,
Miðhúsum, Hálshúsum og Sveinhúsum. Fornleifarnar eru fjölbreyttar, bæði hvað varðar
gerð og aldur. Skráðar voru minjar allt frá víkingaöld fram á 20. öld, eyðibýli og selstöður
langt inni í landi og hjallar og verbúðir við sjávarsíðuna. Fornleifarnar voru í mjög
misjöfnu ásigkomulagi, sumum er ógnað m.a. vegna ábúðar og uppblásturs á meðan aðrar
standa grónar á fáförnum stöðum þar sem fátt virðist geta orðið þeim að tjóni.
Landslagsrannsóknir og fornleifaskráning veita ýmsar upplýsingar t.d. um tengsl milli
bæja, samband við höfuðból og landnýtingu s.s. torfskurð og beitiland. Áfram voru tekin
viðtöl við staðkunnuga og eru þau gulls ígildi.
Vatnsfjörður vex sem ákjósanlegur áfangastaður ferðamanna. Í uppgraftarlok var
haldinn fundur í Vatnsfirði og í Reykjanesi um samvinnu ýmisa aðila um Vatnsfjörð. Á
þeim fundi var ákveðið að boða til vinnuþings í Heydal og var það haldið á haustnóttum.
Þingið sátu ýmsir aðilar t.d. úr ferðaþjónustu, sveitastjórnum, en einnig velunnarar
staðarins og fræðimenn og voru möguleikar staðarins skilgreindir. Upp úr því var sett
saman Inndjúpsnefnd og hefur sú nefnd þingað reglulega og á döfunni er að slá saman
hinum árlegu “opnu dögum“ í Vatnsfirði við Inndjúpsdaga með ýmsum viðburðum.
Sem fyrr var fornleifaskólinn starfræktur og hann sóttu 11 nemendur að þessu sinni.
Verklega kennsla fór fram á uppgraftarsvæðinu í Vatnsfirði en einnig er kennd
fornleifaskráning og uppmæling minja. Á kvöldin og um helgar voru fyrirlestrar, kennsla í
úrvinnslu uppgraftargagna auk verkefnavinnu. Einnig var farið í vettvangsferðir með
hópinn víða um Vestfirði með svipuðu sniði og undanfarin ár.
Eins og venja er orðin var haldinn opinn dagur í Vatnsfirði sumarið 2010 og sótti
fjöldi manns staðinn heim og hefur gestagangur vaxið ár frá ári.
Um verkefnið
Verkefni sem þetta er ekki einangrað fyrirbrigði, styrkur þess liggur í því að vera
þverfaglegt rannsóknarverkefni. Stefnt er að því að rannsóknir á höfuðbólinu Vatnsfirði við
Ísafjarðardjúp verði notaðar til að draga fram hinar afdrifaríku breytingar sem hafa orðið á
félags- og hagkerfi Vestfjarðakjálkans sem og á menningu landsvæðisins í ljósi náttúru- og
menningarlandslags sem hefur verið í sífelldri þróun. Með fornleifauppgreftri, landsháttaog
umhverfisrannsóknum í samvinnu fornleifafræðinga, sagnfræðinga og
umhverfisfræðinga er ekki einungis unnt að auka verulega þekkingu okkar á umhverfis- og
menningararfi og gagnvirkni manns og náttúru á Vestfjörðum heldur einnig skapa
6 Orri Vésteinsson (2010). ´On Farm Mounds´. Archaeologica Islandica 8:13-40, hér, 21.
9