VSF 2010 Report - Nabo

Vatnsfirði. Nokkrum metrum austan við tóftina, er fjara. Hún er smágrýtt en víkin við hana (Bólvík) er
greinilega mjög grunn og nokkuð er um stóra steina í henni hér og hvar.
Tóftin er sporöskjulaga og nokkuð fornleg. Tóftin er um 14x8,5 að utanmáli, um 11x4,5 m að innanmáli og snýr
norðnorðvestur-suðsuðaustur. Tóftin er opin í annan endann, til suðsuðausturs. Tóftin er alveg gróin nema á
örfáum stöðum glittir í steina, sérstaklega að suðaustan. Líklega hefur hún þó verið hlaðin úr grjóti. Veggjahæð
tóftarinnar er mest um 0,7 m en þó yfirleitt lægri. Breidd veggja er mest um 3 m að norðnorðvestanverðu en
veggir eru annars um 2 m breiðir. Vegna staðsetningarinnar, þ.e. fast við sjóinn, er helst að giska á að tóftin sé
naust. Tóftin er gróin grasi og lyngi. Leiðin á milli Vatnsfjarðar og Reykjafjarðar 065 liggur fast við tóftina að
vestan og austan.
Hættumat: engin hætta
Heimildir:RE, 16.
ÍS-205:053 heimild um mógrafir 6556.312N 2229.913V
Ólafía Salvarsdóttir, heimildamaður, man eftir mógröfum suðvestan við túnið eins og það er á túnakorti, en hún
gat ekki gefið nákvæmari staðsetningu en það, en þær hafa gróflega verið um 180-220 m suðvestur af bæjarhól
001.
Á svæðinu eru nú að mestu leyti sléttuð tún og órækt vestan við þau.
Grafirnar voru sýnilegar í upphafi búskapartíðar Ólafíu (1956) en í hennar tíð var svæðið ræst fram og þurrkað
og nú eru sléttuð tún þar. Grafirnar eru því þornaðar og grónar upp og engin merki þeirra sjást lengur.
Hættumat: hætta, vegna ábúðar
ÍS-205:054 Sveinaflöt sögustaður 6556.425N 2229.773V
Jóhann Hjaltason segir í Árbók Ferðafélags Íslands 1949: „Í
túninu er örnefnið Sveinaflöt. Segja munnmæli, að þar hafi
hinir fornu Vatnsfjarðarsveinar þreytt fang og leiki“.
Sveinaflöt er stór flöt norðvestan við núverandi íbúðarhús,
austur og norðaustur af bæjarhól 001.
Flötin er nú (2010) sléttað, slegið tún, og á því stendur
núverandi íbúðarhús Vatnsfjarðarjarðarinnar og lítið steypt
hús vestur af því. Halli er af túninu niður að sjó enda
umhverfið byggt upp á gömlum sjávar/malarkömbum.
Engar minjar eru á sléttunni enda ekki mikilla mannvistaleifa
að vænta.
Hættumat: hætta, vegna ábúðar
Heimildir:JH, bls. 94.
ÍS-205:054 – Sveinaflöt, íbúðarhúsið efst á
myndinni, horft til suðsuðausturs.
ÍS-205:055 heimild um óþekkt 6556.408N 2229.841V
Jóhann Hjaltason segir 1949 í Árbók Ferðafélags Íslands: „Á
fyrstu árum séra Stefáns Stephensens í Vatnsfirði, laust eftir
1880, var gamli bærinn [001] rifinn grafið fyrir undirstöðum
nýrra bæjarhúsa. Komu menn þá niður á allmiklar grjóthleðslur,
er lágu í átt til kirkjugarðsins [026] og kirkjunnar [025], sem þá
stóð í kirkjugarðinum. Uppeldissonur séra Stefáns, Þorkell
Guðmundsson, fyrrum bóndi í Þúfum, segir menn hafa talið
hleðslur þessar leifar af fornum jarðgöngum milli bæjar og
kirkju“. Fornleifarnar eru að miklu leyti á, eða frekar í, gamla
bæjarhólnum 001 þar sem nú (2010) fer fram
fornleifauppgröftur. Bæjarhóllinn nær allt að því alveg að
ÍS-205:055 – Horft til suðurs á svæðið þar
sem meint göng hafa verið, kjallari Gamla
húss 001ofan til.
kirkjugarðinum 026. Ef um göng á milli kirkju 025 og bæjar
001 er að ræða hafa þau náð um 30 m leið.
Grafið var fyrir kjallara í áðurnefndum nýjum bæjarhúsum, sem
nú eru nefnd Gamla hús, um 15 m norður af þáverandi ytri
mörkum kirkjugarðs. Engar leifar sjást nú af þeim hleðslum sem
komu upp við framkvæmdirnar um 1880 enda standa leifar hússins enn. Kenningin um göng milli bæjar og
kirkjugarð var styrkt frekar þegar grjót kom upp við stækkun og hleðslu kirkjugarðs á seinni hluta 20. aldar.
Kjallarinn er svo að segja í sömu stefnu frá kirkjugarði og sá hluti kirkjugarðsins þar sem hleðslur komu upp.
Grjótið gæti í báðum tilfellum tilheyrt sama mannvirki, s.s. göngum á milli kirkju og bæjar.
Hættumat: engin hætta
Heimildir:JH, bls. 94-95.
263