Dienaren van het Volk - Landelijke Vereniging van ...

andere belang. De econoom John Kenneth Galbraith drukt dit ten aanzien van de politiek
krachtig uit: “Politiek is niet de kunst van het mogelijke. Het bestaat uit het kiezen tussen
het rampzalige en het onverkwikkelijke.” 378
Dilemma’s betreffen een onvermijdelijke keuze. Een keuze moet worden gemaakt, want niets
doen is ook een keuze. Daarom is het een farce te denken dat men dilemma’s kan ontlopen
door besluiten daarover door of af te schuiven of er überhaupt niets mee te doen. In alle
gevallen maakt men namelijk een keuze. En in de keuze, ook om niets te doen laat men zien
waarvoor men gaat en staat.
Dilemma’s kunnen voortkomen uit de diversiteit aan waarden die iemand zelf heeft.
Volgens het waardenmonisme zijn alle waarden in een hiërarchie te plaatsen en zijn er
eigenlijk geen echte dilemma’s, omdat er altijd één waarde het belangrijkste is en daarmee
de doorslag geeft. Volgens het waardenpluralisme kunnen waarden wel met elkaar botsen,
omdat er geen absolute hiërarchie daarin is aan te brengen. 379 Dit laat echter onverlet dat
niet alle waarden even waardevol zijn en dat iedere keuze even goed is, zoals het waardenrelativisme
en het waardensubjectivisme stellen. Over de keuze is wel degelijk een moreel
standpunt in te nemen evenals dat daarover met elkaar gediscussieerd kan worden.
Een dilemma is dus een situatie waarin verschillende waarden met elkaar strijden. Vanuit
integriteit bezien is het daarom de vraag of deze strijd als zodanig door de persoon wordt
ervaren en geleverd. Deze strijd laat immers zien dat er verschillende waarden worden
geambieerd, dat deze waarden als belangrijk en als even belangrijk worden gezien en dat de
keuze daartussen moeilijk is en de persoon raakt. 380 Zoals de filosoof James Gutman het stelt:
“Een dergelijke innerlijke strijd is een maatstaf van integratie en weerspiegelt de rijkdom en
grootte van de waarden die zij poogt te verenigen.” 381 De innerlijke strijd is juist een teken van
integratie, van integriteit.
Van belang is daarom niet te gemakkelijk over dilemma’s heen te stappen, maar indien mogelijk
er de tijd voor te nemen en anderen daarbij te betrekken. Daardoor laat men zien hoeveel
moeite het besluit kost, dat het dilemma de DV aan het hart gaat en dat men zorgvuldig de
opties heeft bestudeerd. Bovendien, als men snel een waarde opgeeft dan suggereert dit
dat deze waarde weinig waarde heeft en ook dat deze waarde niet goed is doordacht.
XI. Omgang met dilemma’s
216