Dienaren van het Volk - Landelijke Vereniging van ...

de persoon iedere keer hetzelfde handelt als dezelfde situatie zich voordoet. Als Piet alleen
dit jaar kerstgeschenken aanneemt en andere jaren niet, dan is de consistentie laag. Dat Piet
opeens een geschenk aanneemt moet aan de persoon liggen, omdat de situatie de andere
jaren hetzelfde was, toen was het namelijk ook kerst. 73 Het aannemen van een geschenk
met kerst is dus aan Piet toe te schrijven, de zogenaamde interne attributie, en niet aan de
omgeving, de zogenaamde externe attributie, als Piet de enige is die met kerst een geschenk
aanneemt, hij op andere momenten in het jaar eveneens geschenken aanneemt en hij andere
jaren met kerst geen geschenk aanneemt.
Bij de integriteit van een persoon gaat het om patronen in het gedrag. Patronen duiden op
regelmaat en daarmee op integriteit. Maar of die regelmaat is toe te schrijven aan de persoon
wordt zichtbaar in de mate waarin anderen anders handelen in dezelfde situatie (dissensus),
de persoon hetzelfde handelt in andere situaties (ononderscheidend) en anders handelt in
dezelfde situatie (inconsistentie). Naarmate de omstandigheden minder bepalend zijn,
correspondeert iemands gedrag meer met het eigen karakter en zegt dit des te meer over
iemands integriteit.
Hoe deze lijn van denken uitpakt wordt zichtbaar in de wijze waarop er verschillend werd
geoordeeld over de integriteit van twee burgemeesters die dezelfde overtredingen begingen.
Deze twee burgemeesters, Sytze Faber en Bert Smallenbroek, waren samen betrokken bij een
vechtpartij op straat. Toen bleek dat ze beiden dronken waren en op weg waren naar een bordeel
ontstond er ophef. De toenmalige minister van Binnenlandse Zaken, Cees van Dijk, berispte
hen omdat ze zich die nacht “met weinig decorum” hadden gedragen. De factor consensus
was laag, omdat weinig burgemeesters zich dronken in het openbaar begaven. Dit betekent
dat hun gedrag meer aan henzelf was toe te schrijven. Faber hield het vertrouwen van zijn eigen
gemeenteraad, Smallenbroek echter niet zodat hij zijn ontslag indiende. Zijn gedrag was geen
uitzondering, maar eerder een patroon. Zo bleek hij daarvoor al een keer dronken het verkeer in
zijn eigen gemeente te hebben staan regelen. Ook bleek dat een agent hem een keer dronken
in zijn tuin had zien staan, waarop zijn echtgenote had gezegd dat het een gewoonte van hem
was. In zijn vorige standplaats was hij al een keer opgepakt voor rijden onder invloed en had hij
daarvoor een veroordeling gekregen. Bovendien was het kennelijk erfelijk, want zijn vader, Jan
Smallenbroek, had 22 jaar daarvoor als minister moeten opstappen omdat hij onder invloed een
aanrijding had veroorzaakt. Wat er die nacht gebeurde was niet een eenmalige misstap, maar in
10. Integriteit van een persoon wordt zichtbaar in de patronen van diens gedrag
51