Dienaren van het Volk - Landelijke Vereniging van ...

ook ten aanzien van niet-integer gedrag. Er zijn ten minste vier belangrijke factoren die het
adequaat sanctioneren belemmeren en daarmee mogelijkerwijs de integriteit aantasten van
degenen die (zouden) moeten sanctioneren.
Allereerst zijn er DV-functies, zoals in hoofdstuk 79 vermeld, waarvan de bekleder
onschendbaarheid geniet. Zo kunnen in principe politici in Nederland niet worden ontslagen,
maar is de enige manier om ze uit hun functie te krijgen door hen bij nieuwe verkiezingen
als partijbestuur niet op de verkiezingslijst dan wel een verkiesbare plaats te zetten of
als partijleden of kiezers niet op hen te stemmen. Democratische principes zijn boven
rechtstatelijke principes gesteld. 528 Weliswaar kunnen volksvertegenwoordigers bij nietinteger
gedrag door hun partij onder druk worden gezet om op te stappen, maar formeel
hebben zij het recht om hun functie te blijven bekleden. Voor politieke bestuurders geldt wel
dat zij tussentijds vanwege integriteitschendingen kunnen worden gedwongen hun functie
neer te leggen. Dit is dan echter niet zozeer vanwege een gebrek aan integriteit an sich, maar
vanwege het vertrouwen dat daardoor is aangetast. Daarvoor moet dan wel een meerderheid
van het controlerend orgaan een motie van wantrouwen of afkeuring steunen. Maar zelfs dan
kan een politiek bestuurder dit negeren en aanblijven vanwege het ontbreken van een formele
verplichting hiertoe. 529
Ten tweede kan het adequaat sanctioneren worden bemoeilijkt doordat degenen die moeten
sanctioneren zich eveneens schuldig maken of hebben gemaakt aan niet-integer gedrag. In
zichzelf is het dan al niet integer om met twee maten te meten. Degene die moet worden
gesanctioneerd kan hiervan gebruikmaken door te wijzen op deze dubbelheid en het zelfs als
chantagemiddel te gebruiken. Met twee maten meten vindt ook plaats als eerder of elders
hetzelfde type gedrag is en wordt gedoogd, zodat de verwijten van willekeur en klassenjustitie
op de loer liggen. Omdat degene die sanctioneert risico’s loopt om op de eigen integriteit te
worden aangesproken, kan dit een reden vormen om niet of onvoldoende te sanctioneren.
Ten derde kan men terughoudend zijn in het sanctioneren omdat de mogelijke consequenties
daarvan groter zijn dan die van de overtreding zelf. Een motie van wantrouwen uitspreken
tegen een minister kan ertoe leiden dat het hele kabinet moet opstappen. Ford koos ervoor
om Nixon niet strafrechtelijk te vervolgen mede omdat een ex-president in de gevangenis de
integriteit van en het vertrouwen in het presidentsambt zou aantasten. En zo dreigde koningin
XIII. Omgang met misstappen
302