Dienaren van het Volk - Landelijke Vereniging van ...

Een tweede belangrijke toets is of men door de vuile handen die men maakt de idealen
waarvoor men staat ook daadwerkelijk nastreeft en dichterbij brengt. Daarom dient men bij
een compromis duidelijk te hebben en te maken dat wat men inlevert, is gekoppeld aan wat
men krijgt. En dat het compromis geen eindstation is maar een tussenstation. Volgens Ruud
Koole was zijn partij rond de millenniumwisseling flets geworden, omdat ze verzuimde duidelijk
te maken welk verschil de partij met haar regeringsdeelname maakte. 396 Het is eveneens
van belang dat als het gaat om een compromis tussen meerdere personen of partijen het
duidelijk is en wordt gemaakt wat een ieder inlevert en krijgt. Integriteit vereist namelijk dat er
evenwicht, een reciprociteit is tussen wat een ieder geeft en neemt. Zoals Angela Merkel het
stelt: “Een goed compromis kenmerkt zich doordat iedereen een bijdrage levert.” 397 Maar ook
doordat iedereen ervan profiteert. Het omgekeerde kan echter ook acceptabel zijn: wat men
niet ten goede kan keren, daarvan moet men zo veel mogelijk het kwade weren. Soms moet
men voor de minst slechte oplossing kiezen om het verder afkomen van het doel of ideaal te
beperken.
Ten derde dient men erop te letten dat men vuile handen niet lichtzinnig of zelfs met trots
maakt (alsof men gemakkelijk over lijken stapt of er zelfs plezier aan ontleent). In hoofdstuk 59
hebben we gezien dat het ervaren van strijd ten aanzien van dilemma’s een belangrijk kenmerk
is van integriteit. Van belang is daarom dat men vuile handen maakt met een bezwaard of
schaamtevol gemoed. 398 Dit gevoel kan zelfs lang voortduren. Een voorbeeld hiervan is
Hans van Mierlo die tien jaar nadat hij als minister van Buitenlandse Zaken betrokken was
geweest bij de val van Srebrenica, waarbij zevenduizend moslims werden vermoord in het
veiligheidsgebied waarop Nederlandse militairen toezicht moesten uitoefenen, zei: “Op de
een of andere manier blijft de vraag je achtervolgen: heb ik wel genoeg gedaan, heb ik op
mijn positie wel gedaan wat ik kon? Ik heb daar een onbevredigend gevoel over… Daar kom
ik niet uit. En dat blijft zo.” 399 Een bezwaard gevoel is trouwens wat anders dan spijt. Want spijt
hebben betekent dat men van mening is dat men beter iets anders had kunnen, willen en
behoren te doen. Ondanks het bezwaard gevoel kan men wel met open vizier rekenschap en
verantwoording afleggen over de keuze die men heeft gemaakt.
Wat ten vierde niet bijdraagt aan het schoonhouden van de eigen handen is om de meer dan
strikt noodzakelijke vuile handen door een ander te laten maken. Zo wilde Franklin Roosevelt,
die de reputatie had eerlijk en rechtvaardige zijn, zich niet associëren met vuile handen.
XI. Omgang met dilemma’s
222