Dienaren van het Volk - Landelijke Vereniging van ...

Karakter is namelijk moeilijker te veranderen dan gedrag omdat karakter meer over de persoon
gaat, meer aan de persoon is verbonden en dieper in de persoon is verankerd. En daarom zegt
iemands huidige karakter veel over hoe deze persoon in de toekomst zal zijn en daarmee
welk gedrag er te verwachten is. Dit principe bepaalt de betrouwbaarheid van een persoon.
Iemand is betrouwbaar als verwacht wordt dat deze persoon in de toekomst doet wat er
van hem wordt verwacht. Deze verwachting is gebaseerd op het idee dat iemands karakter
hetzelfde blijft. Van iemand die altijd zijn afspraken is nagekomen neemt de verwachting toe
dat hij afspraken ook in de toekomst zal blijven nakomen, omdat hij bijvoorbeeld punctueel en
loyaal is. Het karakter extrapoleren we dan naar de toekomst.
Het doortrekken wordt niet alleen gedaan naar de toekomst, maar ook naar andere situaties.
Iemand die ten onrechte bepaalde onkosten heeft gedeclareerd en zich beroept op slordigheid,
roept niet alleen de vraag op welke onkostendeclaraties nog meer slordig zijn ingediend, maar
ook of de persoon in andere opzichten slordig is. Wanneer iemand slordig is ten aanzien van
onkostendeclaraties betekent het weliswaar niet automatisch dat deze persoon in alle andere
situaties ook slordig is, zoals bij het maken van beleid of de bejegening van anderen, maar de
kans daarop neemt wel toe. Of van iemand die dapper is tijdens de onderhandelingen over
het regeerakkoord namens zijn partij neemt de verwachting toe dat deze persoon ook dapper
is in soortgelijke situaties, zoals tijdens onderhandelingen binnen zijn partij, en andersoortige
situaties, zoals in het omgaan met kritiek en het weerstaan van politieke druk. We trekken dit
door omdat we veronderstellen dat er, hoe minimaal ook, integriteit als tweedeordedeugd is
hetgeen zorgt voor consistentie tussen situaties.
Dit doortrekken kan echter beter plaatsvinden naarmate de situaties beter vergelijkbaar zijn.
Iemand die slordig is met declaraties zal eerder slordig zijn met andere financiële zaken dan in de
bejegening van anderen. Of hij zal wellicht eerder slordig zijn met zaken die in strijd zijn met zijn
eigenbelang dan met zaken die vanuit zijn functie worden behartigd. Daarom kan het doortrekken
niet een-op-een plaatsvinden. 80 Dat zou anders ook betekenen dat er geen individuele keuzevrijheid
is, want dan zou iemands toekomstig gedrag al volledig besloten liggen in het verleden.
Ondanks dat het gedrag niet een-op-een is door te trekken, is het een illusie te denken dat
integriteit is te compartimentaliseren. Alsof er schotten tussen situaties, taken, functies en
rollen zijn te zetten. Het uitstralingseffect dat er is onderstreept het belang van integer gedrag:
III. Invalshoeken van beoordeling
60