bölüm ıı - Prof.Dr. Seval Fer

8
Bilişsel kuramcılar, gözlenebilen davranışlara ek olarak öğrenenin kafasının içinde olup
bitenlerle, yani içsel yapılarla, süreçlerle ilgilenmeye başladı. Buna göre modern bilişsel
öğrenme kuramları, öğrenenin kafasının içinde olup biten süreçleri, bu süreçlerin
özelliklerini, fonksiyonlarını belirleyen ilkeleri, yasaları ortaya koymaya çalıştı
(Senemoğlu, 2002: 269). Bu safhadan itibaren insan davranışlarının uyarıcı ve tepki
arasında sıkışıp kalmadığı, söz konusu sürecin daha karmaşık bir özellik taşıdığı ısrarla
belirtildi.
Bu görüşlere sahip olan psikologlar, öğrenmenin çevremizdeki olay ve durumlara anlam
verme girişimlerimiz sonucunda oluştuğuna ve bu amaçla sahip olduğumuz bütün
zihinsel araçları ve süreçleri kullandığımıza inandılar (Demirel, 2002: 35). Dıştan alınan
uyarımların algılanması, önceki bilgilerle karşılaştırılması, yeni bilgilerin oluşturulması,
elde edilen bilgilerin belleğe depolanması, hatırlanması ile zihinsel ürünlerin kalite ve
mantık yönünden değerlendirilmesi, bilişsel kuramın temelini oluşturdu (Erden, 2001:
114).
Bilişsel yaklaşımın ortaya çıkmasındaki en önemli etkenlerden biri de Alman dilinde
biçim, şekil, küme anlamında kullanılmakta olan ‘Gestalt’ kuramının literatürdeki yerini
almasıydı. Bu kuramda bütün, parçaların toplamından daha fazladır ve birey, bütünü
parçalarına ayrıştırarak değil, bütünlük içinde algılamaktadır. Dolayısıyla Gestalt
kuramını savunanlar organizmanın dışardan gelen duyumlara kendisinden bir şeyler
katarak, yaşantıyı yeniden örgütlediğine inanmaktaydı. Buna göre bireyler dünyayı bir
bütün olarak algılamakta ve uyarıcıları birbirinden ayrılmış bir şekilde değil de, bir
arada anlamlı bütünler halinde örgütlenmiş bir biçimde görmekteydi (Senemoğlu, 2002:
244). Bu kuramla şekillenen bilişsel yaklaşım, insanın uyarıcıları işleyebilme ve
anlamlandırabilme yeteneği üzerinde önemle durmaya başlamıştır. Bundan dolayı
organizmayı dış uyarıcıların edilgen bir alıcısı değil, davranışların etkin belirleyicisi
olarak görmüştür. Davranışçıların aksine öğrenmeyi, algılama, hatırlama, düşünme ve
akıl yürütme gibi süreçlerle ilişkilendirmiştir.
Bilişsel öğrenme kuramcıları davranışçıların aksine öğrenme eylemini
gerçekleştirenlerin kendilerine sunulan bilgileri alan durağan bireyler olmadığı, ancak
bilgiyi alan, bunu kodlayan, hafızaya kaydeden ve gerektiğinde hafızadan geri çağırıp
kullanan bireyler olduğunu savunmuşlardır. Bu anlayış ile birey ve öğrenilecek içerik